Żupy Krakowskie, czyli górnicze przedsiębiorstwo państwowe, skupiało pod jednym zarządem warzelnie i kopalnie soli w Wieliczce oraz Bochni. Były one najbardziej dochodowym,  największym i najdłużej działającym przedsiębiorstwem w dziejach Polski. Zamek był siedzibą zarządu do stycznia 1945 roku, do momentu kiedy jego środkowa część została uszkodzona przez bomby radzieckie. 

W 2013 r., razem z Zamkiem Żupnym, na listę UNESCO wpisana została także Kopalnia Soli w Bochni na zasadzie rozszerzenia dotychczasowego wpisu Kopalni Soli w Wieliczce. Było to możliwe właśnie dlatego, że w przeszłości te trzy obiekty stanowiły jedno królewskie przedsiębiorstwo. 

W latach 70. opiekę nad Zamkiem przejęło Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Po remoncie stał się siedzibą Muzeum i miejscem wystaw. Zamek Żupny (XIII – XIX w.) obejmuje trzy budynki oraz szyb górniczy (poł. XIII w.), pozostałości kuchni żupnej (XV w.) - prawdopodobnie najstarszej stołówki pracowniczej w Europie, fragmenty murów obronnych (poł. XIII w.) i jedyną zachowaną basztę (XIV w.) ze średniowiecznych murów obronnych.

W Zamku znajdują się wystawy stałe: „Pradzieje Wieliczki i okolic”, „Solniczki – małe arcydzieła sztuki”, na której zobaczyć można zaliczaną do najcenniejszych na świecie kolekcję tych naczyń, Sala Gotycka wsparta na jednym filarze z portretami zarządców żupy, ponadto wystawa czasowa "Górnictwo i sztuka. Kolekcja porcelany Middelschulte”, na której prezentowane są unikatowe figurki i naczynia z porcelany miśnieńskiej z XVIII w. (do 22.10.2023 r.).

Organizowane są także imprezy plenerowe: Święto Soli, Noc Muzeów, Europejskie Dni dziedzictwa, Dzień Otwarty Muzeów; koncerty: „Popołudnie ze Straussem”, Summer Music Festival i bogata oferta edukacyjna skierowana do grup szkolnych, rodzin, seniorów i osób z niepełnosprawnościami. 

Obecnie w jednym z budynków (w zamku północnym) trwa remont, dzięki, któremu Muzeum zyska dodatkową powierzchnię wystawienniczą na ekspozycję stałą oraz wystawy czasowe. W trakcie prac remontowych odkryto polichromie naścienne. Najbardziej zaskakujące było odsłonięcie malowideł z herbem Wazów -  wstępnie datowanych na XVII w. - w miejscu gdzie się ich nie spodziewano. Dokonano też ciekawych odkryć archeologicznych, które świadczą o skomplikowanej przeszłości i unikalnym charakterze obiektu. Po zakończeniu remontu (planowane końcem 2023 r.) w budynku zostanie urządzona nowa wystawa stała pt. „Solny klejnot w koronie”. Projekt finansuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 

Zamek Żupny w Wieliczce można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godzinach 9.00-20.00 (ostatnie wejście 30 min przed zamknięciem). Poniedziałek - zamknięty, sobota – wstęp bezpłatny.

www.muzeum.wieliczka.pl    

Inspiracją dla nich stały się delikatne i piękne solniczki wykonane przez Louisa Comforta Tiffany w słynnej amerykańskiej firmie wyrobów luksusowych a prezentowane na wystawie „Solniczki – małe arcydzieła sztuki”. Obiekty te znajdują się wśród wyjątkowych naczyń przyprawowych w wielickiej kolekcji zaliczanej do najcenniejszych na świecie. Niezwykłe, mieniące się wielobarwnie szkło daje możliwość wykonania przedmiotów o niezwykłej lekkości i takie są właśnie te solniczki.

W czasie spotkania uczestnicy poznają te solniczki ze zbiorów muzeum i ich twórcę Louisa Comforta Tiffan’ego, jednego z najbardziej znanych artystów - malarza, dekoratora, witrażystę, twórcę różnorodnych kreacji w dziedzinie sztuki szkła i inicjatora nowych technologii w jego produkcji. Na koniec każdy wykona barwny, witrażowy lampion.

Informacja i zgłoszenia: Dział Edukacji Muzeum, tel. 12 289 16 33, koszt : 15 zł/os.

Wśród 170 luksusowych obiektów prezentowanych na wystawie można zobaczyć: zastawy stołowe, tabakierki i naparstki a także dekoracje stołów oraz liczne figurki górników. Pochodzą z najstarszych wytwórni porcelany, między innymi z Miśni, Wiednia i Berlina. W wielu wypadkach stanowią unikaty, czyli jedyne znane egzemplarze danego modelu. Obiekty pochodzą z kolekcji Fundacji Achima i Beate Middelschulte z Niemiec, przechowywanej w Deutsches Bergbau-Museum w Bochum.

W połowie XVIII wieku „na salonach” zupełnie inaczej niż obecnie wyglądał wizerunek pracy w kopalni. Wówczas górnicze postacie, które pojawiały się na filiżankach, talerzach, czajniczkach i tabakierkach, miały kapelusze z kokardami, getry i buty ze złotymi sprzączkami. Mogły je też udawać putta ubrane w stroje górników...

Figurki górników początkowo powstawały na zamówienie Augusta Mocnego, króla polskiego i elektora saskiego, który lubił je oglądać na stołach bankietowych. Zapewne wynikało to stąd, że górnictwo w Saksonii w I połowie XVIII w. prężnie się rozwijało i przynosiło mu znaczne dochody. Król cenił też bardzo porcelanę chińską i japońską wydając na nią duże kwoty. Po odkryciu receptury porcelany i uruchomieniu manufaktury w Miśni mógł połączyć obie pasje. Dlaczego figurki pojawiały się na stołach w czasie uczt dworskich? Układano z nich dekoracyjne aranżacje, które bawiły biesiadników i dostarczały im tematów do rozmów.  

W kolekcji znajdują się dzieła wielkich artystów. Podziwiać można malarskie popisy Bonaventury Häuera (1709–1782) i kunszt rzeźbiarski Johanna Joachima Kaendlera (1706–1775), najwybitniejszego modelarza miśnieńskiej wytwórni, który wprowadził modę na porcelanowe figurki na stołach Europy i  opracował ich liczne wzory.

Uwagę zwracają nie tylko obiekty, ale także sceny malowane na nich. Ukazują górskie pejzaże, piętrzące się wydobyte rudy, pracowników wykonujących różne prace, urzędników doglądających górników lub spacerujących z eleganckimi damami. Pozwalają  zajrzeć do wnętrza kopalni, a nawet pokazują wybuch.

Organizator: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

Współpraca: Niemieckie Muzeum Górnictwa w Bochum

Kurator wystawy: Klementyna Ochniak-Dudek

www.muzeum.wieliczka.pl

Jezus Chrystus rodząc się w ludzkim ciele, wkracza w toczące się ziemskie dzieje. Jako Człowiek przychodzi na świat w malutkim Betlejem w Palestynie, nad którą swoje panowanie rozciągają Rzymianie rządzeni przez Oktawiana Augusta. Na świecie oprócz Cesarstwa Rzymskiego, istnieją inne kultury i cywilizacje, każda ze swoimi zwyczajami i osiągnięciami.

Muzeum Diecezjalne w Kielcach zaprasza na wystawę "Rok Zero. Świat w czasach Chrystusa", która dzięki eksponatom archeologicznym, malarstwu barokowemu oraz sztuce współczesnej w sposób zarówno bardzo dosłowny, jak i symboliczny opowiada o czasach narodzin Zbawiciela, stanowiąc swoistą podróż w czasie i przestrzeni.

Na ekspozycji można zobaczyć:
 - przedmioty archeologiczne z czasów tuż przed i tuż po narodzinach Chrystusa, pochodzące z Cesarstwa Rzymskiego, starożytnego Egiptu, Chin (z okresu dynastii Han) czy Ameryki Południowej (m.in. cywilizacja Majów)
 - malarstwo europejskich mistrzów przedstawiające temat pokłonu Trzech Mędrców (Trzech Króli), m.in. obraz Jacoba Jordaensa - ucznia Petera Paula Rubensa i jednego z najbardziej uznanych flamandzkich malarzy barokowych
 - obrazy współczesne prof. Marka Saka podejmujące temat początku rozumianego jako stworzenie wszechświata

Zachęcamy do obejrzenia krótkiego filmu o wystawie!

Wystawa powstała we współpracy z: galerią PRIMA PORTA Antiquities, Muzeum Archeologicznym w Krakowie, Muzeum Archidiecezjalnym Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie, Parafią św. Jana Chrzciciela w Skalbmierzu, Muzeum Regionalnym w Pińczowie, Jasną Górą, Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach i prof. Markiem Sakiem z Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi!

Ekspozycję można oglądać do 22 października 2023 roku.

Serdecznie zapraszamy!

Inspiracją dla projektu stały się związki łączące Kaczykę w Rumunii z Polską, sięgające 80. lat XVIII w. Powstającą wtedy w Kaczyce kopalnię soli organizowali, a potem eksploatowali górnicy z kopalń w Bochni i Wieliczce. Przedsiębiorstwo Państwowe SALROM S.A. jest właścicielem kopalń soli m.in. w Kaczyce, Praid, Slanic Prahova.

Wystawa planszowa „Salina Wielicka w Polsce” prezentuje jedno z najstarszych w Europie przedsiębiorstw działających do dziś. Należąca do niego Kopalnia Soli w Wieliczce została wpisana na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1978 r., a Zamek Żupny – dawna siedziba zarządu – i Kopalnia Soli w Bochni w 2013 r.

Wystawę będzie można zobaczyć: 02.07.2023 - 10.08.2023 - Kopalnia Soli Kaczyka, 12.08.2023 - 11.10.2023 - Kopalnia Soli Praid, 13.10.2023 - 14.12.2023 - Kopalnia Soli Slănic Prahova.

Wystawa przedstawia historię soli w Wieliczce od czasów najdawniejszych po współczesne. Opowiada o powstaniu wielickiego złoża 13,6 mln lat temu, które posiada unikatową budowę jakiej nie ma żadna inna kopalnia soli na świecie. Składa się z dwóch części, u góry znajdują się bryły soli a pod nimi pokłady soli. Taką budowę wielickie złoże zawdzięcza, wypiętrzającym się Karpatom w trakcie jego powstawania. Ma to wpływ na kształt i wielkość komór powstałych po eksploatacji. Wystawa prezentuje różne odmiany soli i jej piękno. Pokazuje historię produkcji soli, która zaczęła się prawie 4 tys. lat p.n.e. w okresie neolitu. Wówczas sól otrzymywano poprzez gotowanie solanki ze słonych powierzchniowych źródeł. Dzięki odkryciom archeologów tereny obecnej Wieliczki zaliczane są do najstarszych w Europie miejsc produkujących sól.

Odkrycie soli kamiennej w latach 80. XIII w. spowodowało powstanie kopalni i solnego przedsiębiorstwa należącego do władcy, które przez wieki nazywało się Żupy Krakowskie. Obejmowało kopalnie soli i warzelnie w Wieliczce oraz Bochni i  Zamek Żupny, w którym mieściła się siedziba jego zarządu. Wielicka kopalnia to ponad 700 lat produkcji soli. O tak długim okresie jej działania świadczą liczne zachowane narzędzia, maszyny i urządzenia górnicze, oświetlenie, urządzenia do wentylacji prezentowane w ekspozycji Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka w kopalni na gł. 135 m. Szczególnie cenna jest unikatowa kolekcja kieratów obejmująca trzy różne typy. Te drewniane urządzenia służyły do transportowania soli. Historia kopalni to także bogata tradycja górnicza z wierzeniami, zwyczajami i sztuką.

Produkcję soli w Wieliczce zakończono w 1996 r., ale kopalnia działa nadal jako znany na całym świecie obiekt turystyczny. Pierwsi zwiedzający pojawili się w kopalni w XV w., pierwsza trasa do zwiedzania powstała w XIX w. Dziś jest to najliczniej odwiedzana kopalnia na świecie - przed pandemią zwiedzało ją prawie 2 mln turystów rocznie.

Obecnie w Kopalni Soli w Wieliczce, w ramach zakupionego biletu, zwiedza się dwie trasy: Turystyczną i Muzealną. Na powierzchni natomiast można zwiedzić Zamek Żupny z kolekcją solniczek zaliczaną do najcenniejszych na świecie.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Polsce w ramach programu Kultura Inspirująca.

Partnerzy projektu „Łączy nas sól – tradycje górnicze i współczesna turystyka”: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka w Polsce, Przedsiębiorstwo Państwowe SALROM S.A. w Rumunii i Związek Polaków w Rumunii.

https://muzeum.wieliczka.pl