Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie zaprasza na nową wystawę czasową (14.09. – 19.11.2023) zatytułowaną „Polifonia pamięci na granicach karpackich światów. Tomasz Kosiek”. Wystawa jest częścią Rzeszowskiego Weekendu Fotografii. Została zrealizowana ze środków Center for Governance and Culture in Europe, University of St. Gallen.

Wystawa zestawia ze sobą:

• zdjęcia Tomasza Kośka – dokumentację miejsc upamiętnień, krajobrazów, pomników i pozostałości funkcjonujących tu równolegle reżimów pamięci;
• dźwiękowe relacje mieszkańców i pejzaż dźwiękowy karpackich przestrzeni;
• mapy terenu trójstyku granic Polski, Ukrainy i Słowacji powstałe w różnych okresach historycznych na potrzeby zmieniających się organizmów państwowych – od józefińskich map Galicji przez nazistowskie mapy Generalnego Gubernatorstwa po współczesne mapy turystyczne.

Na jednym ze szczytów w Beskidach Wschodnich (zwanych w Polsce Bieszczadami) spotykają się granice trzech państw: Polski, Ukrainy i Słowacji. Ustawiono na nim granitowy obelisk z godłami wspomnianych państw. Góra i jej najbliższe okolice wzdłuż głównego grzbietu karpackiego tworzą dział wodny oddzielający zlewnie mórz Bałtyckiego i Czarnego. Ów wododział, w sensie symbolicznym, dzieli także pamięci społeczne mieszkańców tego karpackiego pogranicza. Jeszcze na początku XX w. tereny te znajdowały się w granicach jednego organizmu państwowego, tj. Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Na przestrzeni ostatniego wieku, wskutek zmian społeczno-politycznych, wokół wododziału powstawały i upadały kolejne państwa. W niedalekiej przeszłości te wielokulturowe przestrzenie, stanowiące peryferia w stosunku do politycznych centrów, naznaczone zostały Zagładą ich żydowskich i romskich mieszkańców, a także masowymi deportacjami miejscowych społeczności. Dziś w promieniu 50 km od Krzemieńca znajdziemy niezliczone ślady po byłych mieszkańcach tych terenów oraz upamiętnienia nawiązujące do (nie)istniejących państw i celebrowanych przez nie wydarzeń historycznych.

Pogranicza państw narodowych wokół karpackiego wododziału stanowią przestrzenie nachodzących na siebie różnych i płynnych interpretacji przeszłości i polityk pamięci. Miejscami pamięci są zarówno same granice, jak i ich nasycone narodową symboliką i upamiętnieniami przygraniczne krajobrazy. Wskutek przesunięć granic, migracji, przemytu, relacji matrymonialnych pamięć na karpackim pograniczu wybrzmiewa wielogłosem. W terenie nietrudno dostrzec zderzenia oficjalnych pamięci – tych narodowych i państwowych, z nieoficjalnymi, przemilczanymi, oddolnymi.

Za pomocą obrazu, dźwięku i instalacji wystawa komentuje ślady przeszłości, powstających i upadających państw i reżimów pamięci. Zdaje relację z polifoniczności pamięci na karpackim pograniczu – patchworku, po którym można się poruszać wieloma ścieżkami. Jedna z nich zaproponowana jest na wystawie.

*Informacja prasowa i wszystkie zdjęcia Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie. Zapraszamy na stronę internetową Muzeum.