Imponująca liczba eksponatów, nowatorskie ujęcie wyjątkowego tematu, znamienite zabytki z kolekcji publicznych, kościelnych i prywatnych. Wystawa Obraz Złotego Wieku, którą można zobaczyć od 15 września do 14 grudnia 2023 roku w Zamku Królewskim na Wawelu, ukaże rozkwit kultury i sztuki w państwie polsko-litewskim pod panowaniem Zygmunta I i Zygmunta Augusta.

W XVI wieku Polska była jednym z największych państw w ówczesnej Europie – potęgą militarną, polityczną i ekonomiczną. Nastąpił wówczas znaczący rozwój nauki, kultury i sztuki. Wzrastały miasta, dynamicznie rozwijał się handel. Złoty Wiek to również okres reformacji oraz promocji języka polskiego. Zorganizowana na Wawelu wystawa Obraz Złotego Wieku ukazuje znaczenie i siłę obrazu – we wszelkich odmianach i znaczeniach tego terminu – w szeroko rozumianej kulturze epoki jagiellońskiej.

Obraz Złotego Wieku to wystawa monumentalna. Rozlokowana będzie w dwudziestu salach renesansowego pałacu królewskiego, które były świadkami wydarzeń związanych z życiem i działalnością ostatnich Jagiellonów. Wykorzystanie tych pomieszczeń stworzy jedyną w swoim rodzaju okazję do prezentacji zgromadzonych eksponatów w historycznym kontekście.

Głównym założeniem ekspozycji jest zgodne z realiami epoki przedstawienie dziedzictwa kulturalnego i artystycznego krajów pozostających pod berłem ostatnich Jagiellonów. Ekspozycję uświetnią zatem nie tylko znane powszechnie i niezwykle znaczące dzieła sztuki, ale też wiele zabytków nowo odkrytych, mało znanych lub dotąd w Polsce niepokazywanych.

Tytułowy „obraz” obejmuje dzieła wykonane z rozmaitych materiałów i z użyciem wielu technik – reprezentujących malarstwo tablicowe, malarstwo na płótnie, miniatury książkowe, rzeźby w drewnie i kamieniu, złotnictwo, hafciarstwo i tkactwo. Szczególne miejsce zajmą druki jako rewolucyjne medium służące propagowaniu nowych idei, a także grafiki, których używano jako powszechnie dostępnych wzorów artystycznych.

Ekspozycję otwiera sala poświęcona tematowi rozszerzenia obrazu świata u progu ery nowożytnej, w której centralne miejsce zajmie dzieło polskiego historiografa, medyka i geografa, kanonika krakowskiego Macieja z Miechowa – słynny Tractatus de duabus Sarmatiis Asiana et Europeana, przetłumaczony na wiele języków.

Kameralne wnętrze sypialni Zygmunta I stwarza unikatowe warunki dla ukazania roli obrazu w pobożności prywatnej. Najpewniej w tym miejscu król korzystał z modlitewnika zawierającego liczne całostronicowe miniatury. Jedna z nich przedstawia monarchę przyjmującego komunię z rąk Umęczonego Chrystusa. Obraz ten oglądany będzie w miejscu, w którym, jak świadczą źródła, władca zmarł w niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego w 1548 roku.

Trudno o lepsze miejsce niż sala Poselska, by ukazać problematykę związaną z humanizmem renesansowym, który łączył dwie tradycje: pogańską i chrześcijańską. Zachowane do dzisiaj malowidło pod stropem przedstawia alegoryczny wykład na temat życia człowieka. Jego źródłem była rozprawa greckiego filozofa o imieniu Kebes, która cieszyła się ogromną popularnością w całej Europie. Na wawelskiej wystawie można będzie zapoznać się z licznymi wydaniami tego dzieła, a także pisanym ręcznie, iluminowanym jego tłumaczeniem na język włoski z 1551 roku, obecnie przechowywanym w medycejskiej bibliotece Laurenziana we Florencji. Ze stropu nakrywającego salę Poselską wyjętych zostanie trzydzieści wyrzeźbionych w warsztacie Sebastiana Tauerbacha głów ludzkich ukazujących różne typy współczesne i antyczne. Odwiedzający będą mogli stanąć z nimi twarzą w twarz. W tym samym miejscu znajdą się też materialne dowody osobistych kontaktów polskich humanistów z jednym z największych naukowych i moralnych autorytetów epoki, Erazmem z Rotterdamu.

Wielkim wydarzeniem jest obecność najwybitniejszych renesansowych dzieł gliptycznych, czyli rzeźbionych w kamieniach półszlachetnych miniaturowych portretów Zygmunta Augusta, królowej Bony i Barbary Radziwiłłówny, których autorem był Gian Jacopo Caraglio. Pierwszy raz w Polsce będzie pokazany portret kobiety w podeszłym wieku, identyfikowanej z królową Anną Jagiellonką, należący do zbiorów Rijksmuseum w Amsterdamie. Swoją polską premierę będzie miała też tłoczona w skórze tarcza z portretem Zygmunta Augusta (Livrustkammaren w Sztokholmie). To jedynie wybrane przykłady spośród znakomitych dzieł, które udało się sprowadzić z różnych stron Polski i świata.

Który z zaprezentowanych tematów dotyczących czasów ostatnich Jagiellonów zaintryguje odwiedzających? Które spośród renesansowych arcydzieł oczaruje ich najbardziej? Przez trzy miesiące królewską rezydencję na Wawelu zapełni niemal 400 eksponatów sprowadzonych z całego świata, m.in. z Bodleian Library w Oksfordzie, British Library w Londynie, Metropolitan Museum w Nowym Jorku, Luwru w Paryżu, Livrustkammaren w Sztokholmie, Muzeum Narodowego w Pradze czy Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie.

*Informacja prasowa i wszystkie zdjęcia Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki. Zapraszamy na stronę internetową Zamku.