Ustanowienie przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej zbliżającego się roku 2023 Rokiem Aleksandry Piłsudskiej, a także przypadająca niebawem, bo 12 grudnia, 140. rocznica jej urodzin, są okazją do organizacji konferencji naukowej Historię swą piszcie same. Polityka, historiografia i muzealne narracje z perspektywy kobiet (7-8 grudnia).Wydarzenie inaugurujące Rok Aleksandry Piłsudskiej odbędzie się w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, czyli w miejscowości szczególnie jej bliskiej. To tutaj w styczniu 1921 r. Aleksandra – wówczas jeszcze Szczerbińska – zakupiła dom letniskowy oraz dwie działki. Tutaj został wybudowany dworek Milusin, w którym Piłsudscy spędzili najszczęśliwsze lata, a dziś ich dom rodzinny jest sercem kompleksu muzealnego i największą pamiątką materialną po najsłynniejszej familii II RP.

Konferencja poświęcona kobiecej aktywności na przestrzeni ostatniego stulecia jest organizowana, by inspirować do refleksji i dyskusji. Temat historii kobiet jest od dawna przedmiotem namysłu naukowego i coraz częściej staje się także elementem debaty publicznej. Uzyskanie przez Polki praw wyborczych w 1918 r. to jedno z najchętniej przypominanych osiągnięć związanych z odrodzeniem Rzeczpospolitej Polskiej, które jednak stanowiło jedynie formalny początek drogi kobiet do szerszego ich udziału w życiu publicznym: aktywności politycznej, czy zawodowej. Konferencja będzie poświęcona obecności Polek–obywatelek w przestrzeni publicznej II RP, wyzwaniom przed nimi stojącym i efektom ich aktywności. Zostaną przywołane przykłady biografii kobiet zaangażowanych w polską politykę, a także aktywność małżonek przywódców państwowych w krajach sąsiadujących z Polską, aby na tym tle ukazać rolę i pozycję Aleksandry Piłsudskiej. Jak środowiska kobiece – mające świadomość swych dokonań oraz potrzebę utrwalania własnej historii – konstruowały opowieść o swojej przeszłości, o aktywnościach społecznych i obywatelskich, o udziale w pracach niepodległościowych oraz wkładzie w kształtowanie nowoczesnych struktur państwa?  Uczestnicy konferencji zastanowią się także nad obecnością kobiet w ówczesnych i współczesnych narracjach muzealnych.

A kim była gospodyni dworku Milusin i osoba, której rok inauguruje konferencja? Matką ukochanych córek Wandy i Jadwigi oraz żoną, która większość życia poświęciła wspieraniu męża w pracy i służbie. Aleksandra po śmierci Piłsudskiego została kustoszką jego pamięci i pamiątek po nim. Misję kontynuowały córki i wnuki, po wielu latach doprowadzając do utworzenia, w partnerstwie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. W



muzeum można dziś oglądać na wystawie stałej „Dla Rzeczypospolitej. Józef Piłsudski 1867–1935” rodzinne pamiątki i przedmioty osobiste Marszałka – między innymi te, które to właśnie Aleksandra uchroniła dla kolejnych pokoleń. Jednak sama Aleksandra pozostaje w cieniu męża, a jej liczne osobiste zasługi wydają się mało znane. Przecież „Ola” była też bojowniczką niepodległości, konspiratorką, komendantką służby wywiadowczej Legionów Polskich, działaczką społeczną, a później zaangażowaną w wiele inicjatyw obywatelskich panią Marszałkową. Mimo to  Aleksandra Piłsudska nie doczekała się pomnika, a ulica i szkoła jej imienia znajdują się „tylko” w jej rodzinnych Suwałkach. Tymczasem działalność Aleksandry pokazuje, że doskonale zdawała sobie sprawę, iż kobiety same powinny zająć się dokumentowaniem i upamiętnianiem swoich dokonań. Jako Marszałkowa zainicjowała m.in. spisywanie wspomnień uczestniczek walk o niepodległość z lat 1910–1918, wydanych następnie w dwóch tomach: „Wierna służba” oraz „Służba Ojczyźnie”. Dzięki jej inicjatywie ustanowiono Krzyż i Medal Niepodległości przyznawany osobom, które nie tylko bezpośrednio brały udział w walce zbrojnej, ale – jak wiele kobiet – angażowały się w służbę i pracę na rzecz niepodległości RP w inny sposób. Działalność Aleksandry na wielu polach życia społeczno-obywatelskiego nadal wydaje się być mało znana i niedoceniana, dlatego Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku w ramach Roku Aleksandry Piłsudskiej planuje popularyzować wiedzę o zasługach patronki 2023 roku. Rozpoczynamy od zaproszenia na konferencję naukową o polityce II RP, historiografii i muzealnych narracjach z perspektywy kobiet – zachęcamy do osobistego udziału lub śledzenia transmisji online na muzealnym kanale YouTube.

PROGRAM KONFERENCJI Historię swą piszcie same (7-8 grudnia 2022 r.)

DZIEŃ I – Sala Paderewskiego, I piętro

9.00 – 9.30 Rejestracja uczestniczek i uczestników

9.30 – 10.00 Otwarcie konferencji

dr Robert Andrzejczyk, dyrektor Muzeum

mgr Agnieszka Kaczmarska, komitet organizacyjny konferencji, Dlaczego historia kobiet
w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku?

10.00 – 10.40 Wykład wprowadzający, dr hab. Joanna Dufrat, Kobiety w II Rzeczpospolitej w walce o polityczną podmiotowość

10.45 – 12.15 Kobiety u boku przywódców państw w Europie Środkowej
w dwudziestoleciu międzywojennym. Oficjalne role a działalność i sprawczość małżonek oraz córek polityków

dr Mariusz Kolmasiak, Rola Aleksandry i Józefa Piłsudskich w powstaniu i działalności Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”

dr Kamila Cybulska, Odznaczenia Krzyżem i Medalem Niepodległości działaczek Ligi Kobiet
w II RP

dr Angelique Leszczawski-Schwerk, First Ladies-Women of politicians. Women of politics
in the Weimar Republic

dr Tomas Pavlicek, Alice Masaryková jako polityczna współpracowniczka ojca

Moderacja: dr Iwona Dadej

12.15 – 12.30 Przerwa kawowa

12.30 – 14.15 Regionalne i lokalne zaangażowanie polityczne kobiet w dwudziestoleciu międzywojennym

dr Paweł Parys, Kobiety w powstaniach śląskich

dr Ludwika Majewska, Zaangażowanie kobiet na rzecz zwiększenia ich roli w życiu publicznym w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1918-1939

dr Anna Zielińska-Fedoruk, Studium gdańskich przypadków. Kobiety w Wolnym Mieście Gdańsku (online)

dr Mateusz Ratyński, Kobiety w ruchu ludowym

dr hab. Alla Shvets, Women Movement in interwar period Ukraine

Moderacja: prof. Anna Landau-Czajka

14.15 – 15.15 Przerwa

15.15 – 16.45 Zaangażowanie i sprawczość kobiet – ujęcia biograficzne

Marianna Zakrzewska, Halina Krahelska (1886-1945): czerwona droga polskiego feminizmu

dr hab. Agnieszka Cieślik, Informacja własna z Berlina. Maria Męcińska jako korespondentka zagraniczna

dr hab. Natalia Mysak, „Kobieta jest człowiekiem i ma prawo do wolnego, niezależnego życia”: działalność publiczna i polityczna Ołeny Kysiłewskiej

dr hab. Iryna Matiash, Nadiya Surovtseva: pierwsza kobieta w kierownictwie ukraińskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych 

Moderacja: dr Anna Nowakowska-Wierzchoś

16.45 – 17.00 Przerwa kawowa

17.00 – 17.30 Historie, teksty, narracje: historiografia w perspektywie płci

dr hab. Weronika Bednarczuk, Literatura zaangażowana w przestrzeni publicznej – pisarki
i aktywizm polityczny w II RP – przykład zwolenniczek prawicy (online)

mgr Anna Wardzińska, Zofia Zawisza-Kernowa i jej działalność polityczno-publicystyczna
w okresie międzywojennym

Moderacja: dr hab. Dobrochna Kałwa

17.30 – 18.15 Dyskusja i podsumowanie

DZIEŃ II – Salonik, parter

10.00 – 11.30 Polityki pamięci i strategie upamiętniania

dr hab. prof. UAM Iwona Chmura-Rutkowska, dr hab. prof. UAM Edyta Głowacka-Sobiech, Praktyki pamięci i strategie upamiętniania pierwszych naukowczyń uniwersytetu w Poznaniu

dr Małgorzata Tkacz-Janik, Niemożliwe rekonstrukcje, czyli upamiętnianie Górnoślązaczek (przypadek Elżbiety Korfanty)

mgr Dorota Zawacka-Wakarecy, Gen. prof. Elżbieta Zawacka – Kustosz Pamięci Narodowej

mgr Kamila Zimoń, Pierwsza oficer Policji Państwowej w II RP Stanisława Paleolog – formy
i czas jej upamiętniania

Moderacja: dr hab. prof. IH PAN Katarzyna Sierakowska

11.30 – 11.45 Przerwa kawowa

11.45 – 13.00 Muzealne narracje w okresie międzywojennym

dr Iwona Dadej, Kustoszki i pracownice muzeów – ich wpływ na narrację historyczną
i politykę wystawienniczą w II RP

dr Anna Nowakowska-Wierzchoś, Muzeum Zasłużonych Polek we Lwowie (1929-1939) jako przykład kobiecych strategii muzealnych

mgr Lyana Mytsko, New History of Lviv Municipal Art Center in rooms of The Museum
of Distinguished Polish Women

Moderacja: mgr Agnieszka Kaczmarska

13.00 – 13.45 Historia kobiet we współczesnych narracjach muzealnych (część I)

mgr Sławomir Paszkiet, Wpływ rodziny Marii Skłodowskiej-Curie na kształtowanie wizerunku noblistki w Polsce

mgr Sara Herczyńska, Herstorie domów-muzeów

dr Izabela Desperak, Muzea i kobiety. Wzajemne oddziaływanie muzeów i herstorycznych NGOsów na przykładzie działalności Łódzkiego Szlaku Kobiet

Moderacja: mgr Małgorzata Basaj, dr Iwona Dadej, dr Anna Nowakowska-Wierzchoś

14.00 – 15.00 Przerwa

15.00 – 16.00  Historia kobiet we współczesnych narracjach muzealnych (część II)

mgr Pamela Leończyk, Karolina Pluta, Nieopowiedziane historie – o potencjale pracy teatralnej w muzeum na przykładzie spektaklu „Piłsudska: Unmuted”

dr Joanna Hytrek-Hryciuk, Przywrócona. Jadwiga Nowak-Jeziorańska w kontekście działań edukacyjnych i wystawienniczych Muzeum Pana Tadeusza i Zakładu Narodowego
im. Ossolińskich we Wrocławiu

mgr Magdalena Zych, mgr Dorota Majkowska-Szajer, POWERBANK/siła kobiet – wystawa
w 111-lecie powstania Muzeum Etnograficznego w Krakowie

Moderacja: mgr Małgorzata Basaj, dr Iwona Dadej, dr Anna Nowakowska-Wierzchoś

16.00 – 17.00 Dyskusja końcowa, podsumowanie obrad

Organizatorzy:

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego 

Realizatorki projektu badawczego NPRH „Patriotki jutra?”