Odessę większości osób kojarzy się z wypoczynkiem nad Morzem Czarnym oraz słynnymi Schodami Potiomkinowskimi, które stanowią symboliczne wejście do miasta (mają 192 stopnie). Tymczasem, pod ulicami znajduje się najdłuższy na świecie system tuneli wydrążonych przez człowieka. Brzmi tajemniczo i niezwykle zachęcająco.

Sekretne miasto

Odeskie katakumby to istny labirynt korytarzy, który ciągnie się pod całym miastem i sięga poza jego granice. Nie jest to podziemny cmentarz, gdyż nie powstały z myślą o chowaniu zmarłych.

W latach 30. XIX wieku nastąpił okres szybkiej rozbudowy Odessy. Konieczna była duża ilość kamienia budowlanego. Okazało się, że w okolicach miasta znajdują się pokaźne pokłady wapienia pontyjskiego, który był najłatwiej dostępnym materiałem. Najpierw wydobywano go w kamieniołomach zlokalizowanych w okolicy Odessy. Z czasem zaczęto drążyć korytarze pod miastem. Używano do tego calu specjalnych pił sprowadzonych z Wielkiej Brytanii. Wzmożone wydobycie wapienia dość szybko zaczęło zagrażać miejskim kamienicom. Dlatego w drugiej połowie XIX wieku zaprzestano drążenia nowych korytarzy w centrum Odessy.

O rozmachu z jakim drążono kolejne korytarze niech świadczy fakt, że w 1889 r. działało 400 kamieniołomów, w których pracowało ok. 5000 ludzi. Natomiast podczas II wojny światowej stanowiły one schronienie dla radzieckich partyzantów. W latach późniejszych ukrywali się tam przestępcy, członkowie mafii, a w ciemnych korytarzach kwitł handel alkoholem.

Niekończące się chodniki i przejścia

Odeskie katakumby to plątanina tuneli, których długość przekracza 2500 km, (zbadanych zostało jedynie 1700 km) a szerokość  waha się od 1,8 m do 3,5 m. Co ciekawe niektóre z nich mają nawet 2 lub 3 piętra, a ich głębokość oscyluje w granicach 4-35 metrów. Dla porównania warto dodać, że paryska podziemna nekropolia składa się jedynie z 300 km korytarzy.

Katakumby to nie tylko sieć tuneli. Można tam znaleźć bunkry, schrony przeciwatomowe, jaskinie krasowe, kanały kanalizacji deszczowej czy obszary zalane przez wody gruntowe. Do zwiedzania przeznaczona jest tylko niewielka część korytarzy i trzeba zdecydować się na jedną z kilku tras.

Które katakumby wybrać?

Wieś Nerubajśke

Jedne z najstarszych i najpopularniejszych katakumb mieszczą się na peryferiach Odessy – we wsi  Nerubajśke (ok. 12 km od centrum). Znajdują się na głębokości 12-14 metrów. Ich ściany zdobią liczne karykatury i rysunki, które zostały wykonane m.in. przez górników. Tutaj mieści się także Muzeum Partyzanckiej Sławy, które upamiętnia członków ruchu partyzanckiego walczących z rumuńsko-niemieckim okupantem.

W podziemiach odtworzono obóz partyzancki, a zwiedzający mogą zobaczyć jak żyli członkowie oddziału. Baza miała swoją kuchnię, łaźnię, strzelnicę, pokój wypoczynkowy oraz męskie i kobiece sypialnie. Dodatkowo można obejrzeć grafiki wykonane przez partyzantów, archiwalne fotografie oraz dokumenty (m.in. list Fidela Castro, który był w muzeum). Zwiedzanie trwa pond 2 godziny.

Katakumby Kantakuzen

To najłatwiej dostępne katakumby, gdyż zlokalizowane są w centrum miasta. Korytarze znajdują się na głębokości 10 metrów, a do zwiedzania udostępniona jest trasa o długości 120 metrów. Wycieczka trwa ok. 30 minut To dobre rozwiązanie dla osób, które chciałyby poczuć klimat odeskich katakumb, ale nie mają ochoty spędzać pod ziemią długich godzin. Podróżnicy będą mogli zobaczyć napis pochodzący z 1812 roku, a także liczne artefakty (m.in. sztućce, lampy naftowe, butelki, guziki, fragmenty ceramiki) należące do górników oraz ludzi ukrywających się w tunelach w trakcie II wojny światowej.

Muzeum na Mołdawance

Wejście do katakumb znajduje się w historycznej dzielnicy Mołdawanka, która przed laty była prawdziwym azylem dla złodziei i kryminalistów. Wycieczka trwa ok. 3 godzin i wówczas pokonuje się trasę o długości 5 km. Podczas wędrówki przez korytarze poznajemy historię kamieniołomów, oglądamy schrony pochodzące z okresu zimnej wojny oraz dowiadujemy się jak funkcjonowało przestępcze podziemie. A na końcu obowiązkowy kieliszek wódki i ciastko.

Praktycznie:

• W katakumbach panuje temperatura nieprzekraczająca 14ºC, dlatego należy pamiętać o ciepłym ubraniu i pełnych butach.
• Nie wszystkie tunele posiadają oświetlenie, więc przyda się latarka.
• Nie ma możliwości samodzielnego zwiedzania podziemi. Należy wykupić wycieczkę w lokalnym biurze podróży z przewodnikiem. Jej koszt zależy od wybranej agencji oraz liczby uczestników. Zwiedzający dostają kaski.