Rijeka jest trzecim co do wielkości miastem Chorwacji, największym centrum gospodarczym i kulturalnym rejonu Kvarneru. Oprócz niezwykle pięknej i ciekawej zabytkowej architektury miejskiej, miasto ma w swojej ofercie kulturalnej kilka muzeów, spośród których jedno opowiada w niezwykły sposób historię miasta. Muzeum Morskie i Historii Chorwackiego Wybrzeża powstało z połączenia kilku kolekcji związanych z historią i kulturą regionu Sušak (dawniej miejscowość, obecnie dzielnica Rijeki). Muzeum swoją nazwę zawdzięcza skomplikowanym losom, które doprowadziły do połączenia kilku niezależnych kolekcji i umiejscowienia ich w wyjątkowym budynku – Pałacu Gubernatora, który sam w sobie jest pomnikiem historii Rijeki.

Burzliwą historię Rijeki, najbogatszego miasta północnego wybrzeża Chorwacji można przyrównać do historii polskiego Gdańska, gdyż podobnie jak Gdańsk była zamożnym   wielonarodowym miastem i podobnie jak Gdańsk, zyskała w okresie międzywojennym status “Wolnego Miasta” łącząc w sobie ludność włoską, chorwacką i węgierską.

• 

• 

Obecne Muzeum Morskie i Historyczne Chorwackiego Wybrzeża jest w posiadaniu obiektów archeologicznych, etnograficznych, historycznych i marynistycznych z regionu Rijeki. Bardzo zróżnicowany inwentarz Muzeum sprawia, że niektóre z kolekcji Muzeum prezentowane są w małym wycinku, sygnalizując obecność większej ilości danego rodzaju materiału w magazynach. Nazwa Morskie Muzeum Chorwackiego Wybrzeża przyciąga miłośników marynistyki, którzy po odwiedzeniu placówki mogą być zaskoczeni skromnością głównej wystawy historii morskiej Chorwacji. Stała ekspozycja marynistyczna zajmuje część drugiego piętra Pałacu Gubernatora. W kilku salach prezentowane są obiekty związane z tradycyjną nawigacją morską: busole, sekstanty, urządzenia do pomiarów prędkości i głębokości (z czasów gdy łodzie nie były jeszcze wyposażone w elektroniczne urządzenia nawigacyjne) oraz zabytkowe mapy morskie.

• 

• 

Tradycjonalistów morskiego rzemiosła zachwycą miniaturowe repliki historycznych żaglowców, a wisienką na torcie będzie oryginalna, doskonale zachowana łódź z tradycyjnym ożaglowaniem łacińskim, używanym w Chorwacji do dziś (na Chorwackiej wyspie Murter we wrześniu odbywają się regaty z udziałem łodzi z ożaglowaniem łacińskim).

• 

• 

• 

W wielu portach i marinach chorwackich można nadal zobaczyć niewielkie drewniane jednostki z charakterystycznym dla tego regionu typem ożaglowania.  Łódź prezentowana w Muzeum ma pełne olinowanie i sprawia wrażenie jakby była wyprodukowana zaledwie wczoraj, a używana dzisiaj. Dzięki niczym nie ograniczonemu dostępowi do obiektu, można zajrzeć do środka i zobaczyć dokładnie wnętrze łodzi z drewnianymi wręgami, skrzynką na miecz i zęzą. Obok łodzi umieszczono dwie tablice, dla których miłośnicy żeglarstwa powinni odwiedzić to muzeum: tablicę z opisem i wizerunkami wszystkich historycznych typów łodzi żaglowych północnego Adriatyku i tablicę z rzadko spotykanymi węzłami żeglarsko-rybackimi. O ile tablica z wizerunkami łodzi jest doskonale opisana w języku chorwackim i angielskim, o tyle tajemnicze węzły lub wyroby z liny, niestety nie posiadają podpisów w ogóle, pozostając w wielu przypadkach zagadką do rozwiązania.

• 

• 

Każde muzeum z przymiotnikiem marynistyczne w nazwie posiada galerię obrazów o tematyce morskiej. Miłośnik malarstwa marynistycznego będzie mile zaskoczony nieproporcjonalnie liczną, w stosunku do innych obiektów, kolekcją malarstwa prezentującego łodzie, żaglówki i żaglowce, wypełniającą ściany drugiego piętra. W całości ekspozycja marynistyczna wydaje się nieco niespójna i nie prowadzi jednej narracji, a raczej  przeskakuje z tematu na temat dotykając po trochę różnych aspektów działalności kraju nadmorskiego. Jedna z sal stałej ekspozycji historii wybrzeża Chorwackiego poświęcona jest żegludze wielkiej, prezentując portrety dowódców floty morskiej, historię przewozu pasażerów i rzeźby galionowe. Rarytasem  jest, jedna z sześciu zachowanych na świecie, kamizelka ratunkowa z RMS Titanic. Kamizelka została przekazana do Muzeum przez członka załogi RMS Carpathia, płynącego z Fiume (obecnej Rijeki) do Nowego Jorku. Mimo braku spójności narracji, ekspozycja jest bardzo interesująca i z pewnością zaciekawi każdego gościa Muzeum.

Obok ekspozycji morskiej, na tym samym piętrze, znajduje się wycinek zapewne kolekcji archeologicznej Muzeum w postaci kilku artefaktów prezentujących historię starożytną rejonu Rijeki i liczne ślady rzymskiego osadnictwa.

Przechodząc z pierwszego piętra na drugie, krętą klatką schodową ogląda się niemal pełną typologię amfor służących do przewozu wina w starożytności, wydobytych z zatopionych statków. Oryginalne amfory są umieszczone na metalowej konstrukcji poprowadzonej od samego dołu do góry w kolejności od najstarszej do najmłodszej. Równolegle z nimi, na ścianach klatki przedstawiono ich przekroje z datacją i pochodzeniem. Daje to ciekawe wrażenie wydobywania się ze starożytnego dna morskiego do czasów naszej ery.

Pierwsze piętro Pałacu wprowadza widza w świat historii arystokracji XVIII, XIX i XX w. włoskiej i węgierskiej Fiume, obecnie Rijeki. W drugiej połowie XIX w. nastąpił duży wzrost ekonomicznego znaczenia miasta, na skutek rozwoju największego portu przeładunkowego w tym rejonie Adriatyku. Spowodowało to rozwój urbanistyczny i wytyczanie nowych szerokich placów i reprezentacyjnych alei do paradowania węgierskiej arystokracji zamieszkującej Fiume. Wzniesiono wówczas wiele reprezentacyjnych rezydencji i pałaców, z których większość szczęśliwie przetrwała do dziś. Na fali gwałtownej przebudowy i modernizacji miasta, zadecydowano o wzniesieniu nowej siedziby dla gubernatora Rijeki, gdyż w obliczu rosnącego znaczenia miasta, poprzedni wydawał się zbyt skromny.

Nowy pałac gubernatora został zaprojektowany przez szanowanego i znanego węgierskiego architekta Alajosa Hauszmanna. Zgodnie z ideą architektury Hauszmanna, pałac cechują wyraźne odniesienia do architektury renesansu, z zapożyczeniem niektórych koncepcji z tradycyjnych rzymskich willi. Pałac otacza starannie zaprojektowany ogród, obecnie znacznie okrojony ze swojej pierwotnej powierzchni, ale zachowujący wiele oryginalnych elementów krajobrazu. Do historii pałacu nawiązuje druga ekspozycja stała,  mieszcząca się na pierwszym piętrze i znacznie bardziej korespondująca z wnętrzem w którym się znajduje, niż wystawa tytułowa Muzeum. W amfiladowym układzie sal, byłych pokoi gubernatora, rozmieszczone są zabytkowe meble i wyposażenie wnętrz od XVIII do początków XX w. Pośród pięknych zegarów, lamp i luster znajdują się plansze opisujące życie w przedwojennej Rijece, ważne wydarzenia kulturalne i bardzo istotny dla miasta bezkrwawy epizod krótkotrwałego przejęcia go przez Włochów w 1919 r. O ile ekspozycja marynistyczna może nieco rozczarować widzów oczekujących po Muzeum mającym w nazwie termin „marynistyczne” swoją skromnością, o tyle wystawa historyczna dziejów miasta i społeczeństwa Rijeki mile zaskoczy bogactwem i różnorodnością oryginalnych eksponatów.

• 

• 

Obie ekspozycje są wyposażone w multimedialne dodatki i opisy tradycyjne, a także dają możliwość uzyskania dalszych informacji dzięki aplikacji mobilnej. Muzeum jest również dobrze przygotowane pod kątem najmłodszych, dla których przeznaczony jest cały pokój z wiszącym do wypróbowania strojem rzymskiego legionisty, ekranami multimedialnymi i szafkami z przedmiotami oddziałującymi na zmysł słuchu i węchu, przywodzącymi na myśl zapachy i odgłosy portowego miasta.

Muzeum jest niewątpliwie bardzo ciekawym i wartym odwiedzenia miejscem. Jego siedziba Pałac Gubernatora, jest ważnym świadkiem wielu historycznych wydarzeń, wspaniałym reprezentantem pałacowej architektury węgierskiej XIX w. A jego doskonale zachowane wnętrza i przygotowane wystawy wprowadzą publiczność w multikulturowy świat XIX-wiecznego  nadbrzeżnego miasta Adriatyku.

(fot. Autorka)