W tym roku po raz piąty zostanie wręczona Nagroda POLIN przyznawana przez Muzeum Historii Żydów Polskich osobom, organizacjom lub instytucjom aktywnie działającym na rzecz ochrony pamięci o historii polskich Żydów. Spośród blisko 80 zgłoszeń z całej Polski kapituła konkursu wyłoniła 7 finalistów. Ogłoszenie laureata 5. edycji konkursu nastąpi 3 grudnia podczas uroczystej gali w Muzeum POLIN.

W tegorocznej edycji konkursu Nagroda POLIN kapituła pod przewodnictwem Mariana Turskiego, Przewodniczącego Rady Muzeum POLIN, spośród kilkudziesięciu osób prywatnych i instytucji, nagrodziła nominacją 7 zgłoszeń. Są to:

• Natalia Bartczak, Wińsko (woj. dolnośląskie) – od szesnastu lat jest społeczną opiekunką cmentarza żydowskiego w Wińsku. Zaczęła się opiekować tym miejscem, kiedy skończyła 13 lat. Podczas studiów archeologicznych w Instytucie Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, obroniła pracę magisterską pt. „Cmentarz żydowski w Wińsku, pow. Wołów”. Praca ta stała się podstawą dla gminy Wińsko do aplikowania o środki unijne na rewitalizację cmentarza. Ponadto, Natalia Bartczak była konsultantką tłumacza książki Rity Steinhardt – Botwinick, co przyczyniło się do wydania publikacji pt. „Wińsko 1933-1946” w języku polskim, powstania filmu „Maleństwo na górce” i wystawy plenerowej starych fotografii o niemiecko-żydowsko-polskiej historii Wińska. Obecnie Natalia Bartczak bierze udział w zdjęciach do niemiecko – amerykańskiej produkcji filmowej „Auf wiedersehen in Winzig” jako bohaterka i konsultantka.
• Dorota Budzińska, Jolanta Konstańczuk, Dąbrowa Białostocka, (woj. podlaskie) – wspólnie pracują w Społecznym Muzeum Białegostoku i regionu. To społeczniczki działające w Dąbrowie Białostockiej. Dorota Budzińska, nauczycielka języka polskiego jest aktywnym członkiem Forum Dialogu, z kolei Jolanta Konstańczuk, pełniąc funkcje harcmistrza angażuje do wszelkich działań swoich harcerzy. Rokrocznie organizują w Dąbrowie Białostockiej „Dzień Judaizmu w kościele katolickim w Polsce”. Jest to jedyne wydarzenie tego rodzaju w województwie podlaskim. W ciągu ostatnich lat społeczniczki realizowały projekty Szkoły Dialogu, autorski projekt „Mosty wielokulturowości” oraz wystawę „Kadysz dla Dąbrowy Białostockiej” stworzoną z prac Marka Podwala, jednego z potomków Żydów z Dąbrowy Białostockiej, prezentowaną m.in. w Grodnie, Białymstoku i Łomży. Obecnie trwają zaawansowane prace nad stworzeniem autonomicznej strony internetowej poświęconej Żydom Dąbrowy Białostockiej. Strona będzie miała także swoją wersję w języku angielskim.
• Katarzyna Markusz, Sokołów Podlaski (woj. mazowieckie) – od wielu prowadzi portal poświęcony żydowskiej przeszłości Sokołowa. Dzięki działalności strony internetowej udało jej się odnaleźć rozsianych po świecie potomków sokołowskich Żydów. Co roku, 22 września, organizuje w Sokołowie uroczystość upamiętniającą  22 września 1942 roku – dzień likwidacji sokołowskiego getta. Katarzyna Markusz wydaje książki o Sokołowie, starając się o finansowanie tłumaczeń z jidysz na polski. Książki te, starannie przetłumaczone i opracowane, są teraz ogólnodostępne online. W 2010 roku Katarzyna Markusz zorganizowała wystawę, na której zestawiła archiwalne fotografie przedstawiające życie społeczności żydowskiej z aktualnymi zdjęciami tych samych miejsc. Prowadzi również akcje edukacyjne w sokołowskich szkołach.
• Adam Musiał, Kraków (woj. małopolskie) – to nauczyciel, edukator o Zagładzie, a także przewodnik
  i tłumacz książek oraz publikacji poświęconych tematyce Zagłady i historii Żydów. Współpracuje m.in.
  z Yad Vashem, Shoah Foundation, muzeami w Krakowie i Warszawie oraz ośrodkami edukacji w Polsce. Adam Musiał w sposób niezwykle poruszający i emocjonalny potrafi opowiadać o dramatycznych wydarzeniach sprzed lat. To osoba, dzięki której również młodzież może poznawać historie tych, którzy przed laty z dnia na dzień tracili rodziny i przyjaciół. Adam Musiał przygotowuje i prowadzi zajęcia
  i projekty poświęcone historii Żydów, również w czasie Zagłady, oraz zajęcia antydyskryminacyjne
  z młodzieżą szkolną, studentami i nauczycielami. Dzięki jego staraniom w Krakowie przy ulicy Stradomskiej 10 umieszczono tablicę upamiętniającą Prywatną Żydowską Koedukacyjną Średnią Szkołę Handlową działającą tam przed wojną.
• Krystyna Szter, Barczewo (woj. warmińsko-mazurskie) jako Prezes Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego ,,Pojezierze” o/Barczewo od 7 lat w ramach wolontariatu opiekuje się barczewską synagogą. Aktywnie uczestniczy w pozyskiwaniu  wszelkich pamiątek związanych z życiem polskich Żydów na terenie Warmii i dba o ich pamięć. Od kwietnia do października każdego roku oprowadza społecznie zainteresowane osoby po obiekcie i z pasją opowiada o miejscowej gminie żydowskiej. W ramach projektu ufundowała 49 cegieł umieszczanych w synagodze z imiennymi tabliczkami barczewskich rodzin żydowskich, które zginęły w czasie wojny. W 2017 roku Krystyna Szter odnalazła macewy z barczewskiego kirkutu i utworzyła z nich lapidarium przy synagodze w Barczewie. Oprócz projektów inwestycyjnych pisze i realizuje projekty uświadamiające mieszkańcom Barczewa i okolic oraz turystom przybywającym z kraju i zza granicy wspólnych losów mieszkańców Barczewa
  i społeczności żydowskiej, które współistniały przed II wojną światową.
• Mirosław Tryczyk, Wrocław (woj. dolnośląskie), działa we Wrocławiu na rzecz tolerancji międzykulturowej prowadząc zajęcia edukacyjne i antydyskryminacyjne z młodzieżą. Jest również autorem programu edukacyjnego o tematyce antydyskryminacyjnej dla szkół ponadpodstawowych. Prowadzi niezwykle trudną działalność społeczną na Podlasiu popularyzując wiedzę o pogromach społeczności żydowskiej. Współpracując z Komisją Rabiniczną do spraw grobów i cmentarzy przy Naczelnym Rabinie Polski zaangażowany był w odkrycie miejsca pochówku 20 kobiet pochodzenia żydowskiego ze Szczuczyna w lesie Dybełka nieopodal wsi Bzury, a w 2017 roku doprowadził do odsłonięcia tablicy upamiętniającej pomordowane kobiety. W roku 2019 ukończył pracę z reżyserem Januszem Kijowskim nad scenariuszem filmu poświęconego Zagładzie Żydów na Podlasiu w 1941 roku pt. „Bądź wola twoja”.
• Katarzyna Winiarska, Białowieża (woj. podlaskie) Animatorka kultury, od czterech lat bada dzieje społeczności żydowskiej w Białowieży, prowadzi kwerendy w archiwach, wywiady z mieszkańcami Białowieży, odnajduje potomków białowieskich Żydów na całym świecie. Stworzyła pierwszy pełny opis społeczności żydowskiej w Białowieży, który opublikowała w formie Wirtualnego Muzeum Historii Żydów w Białowieży www.jewish-bialowieza.pl. Odnalazła jedynego żyjącego Ocalałego z Białowieży, Davida Waldshana, z którym nagrała film – wywiad, tworząc w ten sposób jedyną istniejącą na świecie relację żydowskiego mieszkańca Białowieży, obecnie dostępną w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie i Archiwum Yad Vashem. Wspólnie z reżyserką Joanną Troc stworzyła z dziećmi z Białowieży spektakl oparty na opowieściach o żydowskich mieszkańcach Białowieży pt. „Sąsiedzi, których nie ma”. Zrealizowała projekt „Z Białowieży do Izraela, z Izraela do Białowieży” polegający na zbieraniu historii od potomków żydowskich rodzin z Białowieży, których przodkowie wyjechali przed wojną do Izraela. W sierpniu 2019 postawiła w Białowieży pomnik poświęcony pamięci Żydów z Białowieży zamordowanych podczas Zagłady oraz tablicę informacyjną o społeczności żydowskiej w centrum miejscowości – pierwsze znaki pamięci o Żydach w Białowieży. Odsłonięciu pomnika towarzyszyła trzydniowa wizyta 30 potomków białowieskich Żydów oraz ich spotkanie z mieszkańcami Białowieży. Przez 15 lat twórczyni i prowadząca Uniwersytet Powszechny im. J. J. Lipskiego w Teremiskach, gdzie realizowała wieloletnie programy edukacji międzykulturowej. Twórczyni Teatru w stodole w Teremiskach mieszczącego się we własnej stodole, gdzie prezentuje m.in kulturę i historię żydowską. Prowadzi warsztaty i wycieczki śladami białowieskich Żydów dla dzieci, lokalnych mieszkańców i przewodników oraz przyjeżdżających grup. Od 2018 roku jest też trenerką Szkoły Dialogu. Od 2019 roku doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych UW.

O Nagrodzie POLIN

Od 2015 roku laureatami Nagrody POLIN są osoby lub organizacje, które swoimi działaniami chronią pamięć o historii polskich Żydów oraz przyczyniają się do kształtowania wspólnej przyszłości, wzajemnego zrozumienia i szacunku pomiędzy Polakami a Żydami.

– W całej Polsce jest wielu ludzi, którzy działają na rzecz zachowania dziedzictwa polskich Żydów. Poprzez Nagrodę POLIN chcemy wyrazić uznanie i wdzięczność za ich pracę. Zależy nam, by  pokazać, jak ważne i potrzebne jest to, co robią, bo to właśnie dzięki nim odradza się pamięć o historii polskich Żydów. To oni realnie przyczyniają się do wzajemnego szacunku i zrozumienia między Polakami i Żydami.  — mówi Marian Turski, Przewodniczący Rady Muzeum i Przewodniczący Sądu Konkursowego Nagrody POLIN.

Konkurs składa się z dwóch etapów: w pierwszym zgłoszenia są zbierane i weryfikowane, a w drugim laureata Nagrody POLIN wyłania kapituła. W trakcie gali wręczenia Nagrody POLIN 2019, która odbędzie się w Muzeum Historii Żydów Polskich 3 grudnia, zwycięzca otrzyma rzeźbę autorstwa Barbary Falender oraz nagrodę finansową. Nagrody pieniężne ufundowali Tomek Ulatowski, Znamienity Darczyńca Muzeum POLIN, Wiktor Askanas i Ewa Masny-Askanas, Odette and Nimrod S. Ariav Foundation oraz anonimowy darczyńca.
Pula nagród wynosi 60 tysięcy złotych.

Dotychczasowi laureaci konkursu Nagroda POLIN

Pierwszym laureatem nagrody został Tomasz Pietrasiewicz, twórca i dyrektor Ośrodka ”Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie, który od 1998 roku realizuje szereg projektów edukacyjno-artystycznych poświęconych dziedzictwu lubelskich Żydów.

Kolejny laur trafił do Jacka Koszczana, założyciela i prezesa Stowarzyszenia Na Rzecz Ochrony Dziedzictwa Żydów Ziemi Dukielskiej – Sztetl Dukla. Kapituła konkursu postanowiła przyznać wyróżnienia także dwóm osobom. Wyróżnienie otrzymali: Robert Augustyniak, inicjator działań związanych z przywracaniem pamięci
o społeczności żydowskiej Grodziska Mazowieckiego oraz Mirosław Skrzypczyk, nauczyciel i animator kultury pracujący na rzecz dziedzictwa żydowskiego w Lelowie i w Szczekocinach. Nagrodę specjalną otrzymał Jan Jagielski z Żydowskiego Instytutu Historycznego za całokształt działalności.

Laureatką trzeciej edycji konkursu została Joanna Podolska, działająca na rzecz zachowania pamięci o historii łódzkiej społeczności żydowskiej, dyrektorka Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Wyróżnienia otrzymali: Dariusz Paczkowski z Żywca i Ireneusz Socha z Dębicy. Nagrodę Specjalną POLIN 2017 otrzymało Stowarzyszenie „Dzieci Holocaustu” w Polsce.

Laureatem Nagrody POLIN 2018 został Tomasz Wiśniewski, założyciel Społecznego Muzeum Żydów Białegostoku i regionu oraz autor kanału w serwisie You Tube, na którym można znaleźć ponad 2000 filmów prezentujących żydowską historię Podlasia. To również autor kilku książek na ten temat. Tomasz Wiśniewski sporządził dokumentację siedmiu cmentarzy żydowskich, prowadzi też stronę bagnowka.pl, która gromadzi dane o prawie 40 tys. nagrobków, głównie żydowskich. Wyróżnienia otrzymali: Magdalena Lewkowicz i Dariusz Popiela. Nagrodę specjalną odebrali Bogdan Białek i Adam Bartosz.

Laureatów konkursu Nagroda POLIN 2019 poznamy 3 grudnia podczas uroczystej gali w Muzeum POLIN.

Współorganizatorem Gali POLIN jest Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Mecenasem Gali POLIN 2019 jest Jankilevitsch Foundation.

Regulamin konkursu, skład kapituły oraz sylwetki dotychczasowych laureatów znajdują się na stronie www.polin.pl/nagroda.

Źródło: materiał prasowy POLIN