Rys historyczny

Ogród, o którym wzmiankowano już w XV w., założony z inicjatywy Anny Jagiellonki, możemy obejrzeć na drzeworycie z 1581 r. To najstarszy zachowany wizerunek polskiego ogrodu rzeczywiście istniejącego. Rozbudowa Zamku przez Zygmunta III na przełomie XVI i XVII w. ograniczyła ogród do niewielkiej przestrzeni na szczycie skarpy, ale z inicjatywy króla pojawiły się w nim najróżniejsze rośliny, m.in. drzewa owocowe i kwiaty.

Król Stanisław August postanowił osuszyć część koryta Wisły z przeznaczeniem na rozległy ogród, jednak nie zdążył urzeczywistnić swoich projektów do końca i wypełnić go zielenią. Do koncepcji tej powrócono dopiero w 1. połowie XIX w., gdy Jakub Kubicki zaprojektował ogród na skarpie i ogród na dole – pomiędzy skarpą a Wisłą. Nad ulicą obsługującą nadbrzeżny ruch towarowy zbudował tunel – efektowną budowlę z monumentalnymi schodami, zwaną dziś Arkadami Kubickiego. Taras nad sklepioną ulicą stał się dodatkową przestrzenią dla Ogrodu Górnego. W wieku XIX, kiedy Zamek przestał pełnić funkcję rezydencji królów Polski, zamiana ogrodów na plac maneżowy spowodowała dewastację terenu. Zaawansowane prace nad nowym ogrodem – według pomysłu Adolfa Szyszko-Bohusza, głównego architekta Zamku – zaczęto w 1937 r. Przerwała je II wojna światowa.

Ogród Górny

Prace związane z rekonstrukcją ogrodu rozpoczęto w latach 2013–2015. Zrealizowano wówczas część ogrodu zamkowego zwaną Ogrodem Górnym (wg projektu Jakuba Zemły i Tomasza Zwiecha z pracowni Ogród Park Krajobraz s.c.). Powstał ogród nawiązujący do całościowej koncepcji kompleksu rezydencjonalno-ogrodowego – ogród neomodernistyczny z geometryczną strukturą, kamiennymi wazami i ławami oraz fontanną w stylu art déco. Przy skrzydle gotyckim pojawił się pastisz ogródka barokowego z czasów Zygmunta III, na górnym tarasie zaś ustawiono w dwóch rzędach 88 drzewek w donicach, nawiązujących kolorystyką do epoki króla Stanisława Augusta.

 

Ogród Dolny

Prace w Ogrodzie Dolnym prowadzone były od września 2017 r., a ogród otwarto dla zwiedzających 11 maja 2019 r. Podobnie jak Ogród Górny powstał według projektu Jakuba Zemły i Tomasza Zwiecha z pracowni Ogród Park Krajobraz s.c. Realizację  skoncentrowano wokół dwóch prostopadłych osi, z wielkim zagłębionym trawnikiem usytuowanym w centralnej części. Powyżej znajdują się tarasy fontann oraz tarasy, gdzie w przyszłości staną rzeźby. Za nimi pojawiają się boskiety i szpalery roślin. Projektanci stworzyli plan nawiązujący do stylistyki międzywojennej zarówno w kompozycji przestrzennej wykorzystującej rysunki Szyszko-Bohusza, jak i w kamiennych detalach, fontannie, elementach małej architektury oraz doborze i kompozycji roślin.

 

Przedwojenny relikt

Z czasów przedwojennych zachowały się w północnej części ogrodu dwa boskiety grabowe tworzące u stóp skarpy ocieniony labirynt. Osiemdziesiąt ocalałych z wojny grabów przesądziło o kierunku współczesnej rewaloryzacji Ogrodu Dolnego. Według koncepcji zrealizowanej w 1937 r. symetrycznie do ocalałych grabowych labiryntów znajdował się drugi identyczny, jednakże rekonstrukcję ogrodu w takiej formie uniemożliwiły zbudowane po wojnie Trasa W-Z i zjazdy z mostu Śląsko-Dąbrowskiego, gdzie zlokalizowane były dawne nasadzenia. W odtwarzanym ogrodzie możliwe było jedynie utworzenie form roślinnych imitujących pełną symetrię dawnego założenia ogrodowego.

 

Tulipan z Ogrodów Zamkowych

Najnowszą historię Ogrodów Zamkowych, obok uroczystego otwarcia, zainaugurował chrzest dziewiczej odmiany tulipana Serce Warszawy (Heart of Warsaw) , który miał miejsce 11 maja 2019 r. To kwiat w kolorze intensywnej głębokiej czerwieni z grupy tulipanów strzępiastych, z rzadko spotykanym żółtym znamieniem słupka. Odmiana wysoka (ok. 65 cm), wyhodowana w Polsce przez hodowcę Romana Szymańskiego, jest mrozoodporna i należy do grupy odmian kwitnących późno.

Nazwa tulipana – Serce Warszawy – symbolizuje zarówno usytuowanie Ogrodów Zamkowych na mapie stolicy, jak i wyraża nadzieję, że piękny nowy ogród stanie się miejscem przyjaznym i bliskim każdemu warszawiakowi. Rabaty z kwitnącym Sercem Warszawy co sezon ozdobią zamkowy ogród.

 

Finansowanie projektu „Odtworzenie Ogrodów Dolnych Zamku Królewskiego w Warszawie”

Projekt realizowany był w ramach działania 8.1 osi priorytetowej: VIII Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014– 2020.

Całkowita wartość projektu wyniosła 23 123 535,78 PLN. Kwota tzw. wydatków kwalifikowanych, które podlegają dofinansowaniu, to 18 775 982,06 PLN.

Na początku marca 2017 r. projekt uzyskał dofinansowanie, w którym 80% stanowiły Fundusze Unii Europejskiej, a 20% to dotacja celowa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Generalny wykonawca inwestycji: firma Park-M.

Inwestycja objęła: prace archeologiczne oraz szeroki zakres prac budowlanych i ogrodniczych.

Ogród Dolny w liczbach

• 11,5 km tras kablowych i instalacji;
• 1310 lamp rozświetlających;
• 2900 m³ ziemi przemieszczono podczas kształtowania układu ogrodu;
• 1060 m² ścieżek gruntowych;
• 90,89/89,11° – kąt między bokami płyt kamiennych zaplanowanych do wykonania nawierzchni utwardzonych, wynikający z historycznej geometrii ogrodu;
• 109 ławek;
• 170 zraszaczy nawadniających nasadzenia i trawniki;
• 3436 m² żywopłotów;
• 1369 strzyżonych i naturalnych grabów oraz buków nasadzonych w procesie odtwarzania szpalerów i boskietów;
• 2452 krzewów irgi (Cotoneaster lucidus) dosadzonych w otoczeniu ścieżek ogrodowych;
• 528 bylin w 45 odmianach posadzonych w otoczeniu wgłębnika trawiastego;
• 25 229 roślin sezonowych corocznie sadzonych w trzech zmianach w kwietnikach ogrodu.

Ogrody Zamku w elitarnym gronie

Ogrody Zamku Królewskiego jako odtworzony ogród historyczny, który spełnia wymagania definicji ogrodu historycznego umieszczonej w Karcie Florenckiej z 1981 r., są członkiem dwóch międzynarodowych sieci ogrodów historycznych: European Heritage Garden Network oraz European Network of Historic Gardens. Należą też do stowarzyszenia European Boxwood and Topiary Society, skupiającego obiekty ogrodowe z przewagą zabytkowych żywopłotów i szpalerów.

 

Ogrody Zamku Królewskiego zapraszają przez cały rok:

od 2 maja do 30 września w godz. 10.00–21.30 oraz

od 1 października do 30 kwietnia w godz. 10.00–18.00.

W okresie jesienno-zimowym Ogród Górny zamknięty.

 

Opracowanie: Dział Promocji Zamek Królewski w Warszawie