15 grudnia 2017 roku została otwarta najnowsza część stałej ekspozycji Muzeum Narodowego w Warszawie – Galeria Wzornictwa Polskiego. W niewielkiej podłużnej sali prezentowane są słynne dzieła rodzimego projektowania od końca XIX wieku do dnia dzisiejszego. Wystawa jest prosta w formie, pełna obiektów i zaznaczająca najważniejsze tendencje w polskim designie.

Ekspozycję, znajdującą się w sali na pierwszym piętrze, rozpoczyna informacja na temat początków wzornictwa: stylu narodowego oraz sztuki stosowanej do przemysłu. Styl zakopiański, prędko uznany za styl narodowy, uznawany jest za pierwszą świadomą refleksję na temat projektowania w Polsce. Stanisław Witkiewicz, zafascynowany wówczas nieodkrytym jeszcze w tak dużym stopniu Podhalem, zainspirował się tamtejszymi wzorami i stworzył własny styl, będący połączeniem tradycyjnych tendencji oraz nowoczesnych rozwiązań. Popularność zdobył szczególnie wśród bogatszej ludności miast zafascynowanej sztuką i architekturą podhalańską. Na wystawie zobaczyć można przykład krzesła, ceramicznej zastawy oraz projekty willi w stylu zakopiańskim. Jest to jednak rzecz jasna jedynie ułamek tego, czym był ów nurt, obejmujący meble, wszelkie rodzaje naczyń, tkanin czy metaloplastykę.

Natomiast pod pojęciem „sztuki stosowanej do przemysłu” kryje się działalność Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana” oraz Warsztatów Krakowskich, które nawiązywały do idei brytyjskiego Arts and Crafts – ruchu artystycznego łączącego w sobie malarstwo, rzeźbę, architekturę i rzemiosło.

Kolejnym obszarem prezentowanym w Galerii Wzornictwa jest szczególny moment – sukces polskiego pawilonu na Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu w Paryżu w 1925 roku. W gablocie wystawiony został oficjalny plakat zaprojektowany przez Zofię Stryjeńską, autorkę murali wewnątrz pawilonu, symbolizujących 12 miesięcy roku w Polsce. Obejrzeć możemy również szkic ciekawej bryły budynku oraz zabawki również projektu Stryjeńskiej.

Dalsza część wystawy to okres międzywojenny, kiedy szczególnie ceniono funkcjonalizm i prostotę formy połączone z elementami tradycyjnymi. Obejrzeć zatem możemy dzieła reprezentantów Spółdzielni Artystów Plastyków „Ład”: Czajkowskiego, Jastrzębowskiego czy Stryjeńskiego, związanych z ówczesną Szkołą Sztuk Pięknych w Warszawie. Pękate naczynia porcelanowe czy bogato zdobione żakardy – to właśnie typowe polskie produkty tamtego czasu.

Część czwarta to design powojenny, obejmujący socrealizm i inne ówczesne nurty projektowe. Zaistniało zapotrzebowanie na drobne produkty codziennego użytku, tanie i proste w produkcji. Ważną rolę odegrała postać Wandy Telakowskiej w Biurze Nadzoru Estetyki Produkcji, a później Instytucie Wzornictwa Przemysłowego. Z tamtego okresu pochodzą zatem charakterystyczne tkaniny na odzież, wielobarwne szkoło oraz malowane wyroby porcelanowe, jak naczynia czy figurki projektowane w Instytucie Wzornictwa, a wykonywane w Ćmielowie.

Lata 70. i 80. zostały zilustrowane między innymi projektami graficznymi Polskich Linii Lotniczych LOT oraz znanych zakładów odzieżowych: Telimena, Astra czy Moda Polska. Okres związany jednak z panującą w Polsce biedą zahamował rozwój designu i mimo licznych ciekawych koncepcji, wiele z nich nie zostało wyprodukowanych lub przeznaczone były jedynie na eksport.

Ostatnim etapem na osi czasu jest współczesność, czyli okres po roku 1989, który przyniósł nowe możliwości projektowe i materiałowe oraz większą otwartość na zagranicę. W gablotach znajdujemy biodegradowalne torby czy nowoczesne projekty naczyń.

Wzdłuż środka galerii ciągnie się podest wypełniony przykładami mebli z każdego z wymienionych okresów. Na drugiej ścianie znajdują się natomiast gabloty związane z projektowaniem przemysłowym (aparat Alfa, pociąg Luxtorpeda), wzornictwem dla dzieci (zabawki, mebelki) oraz designem inspirowanym ludowością. Wartą zobaczenia jest słynna „meblościanka Kowalskich”, czyli meble kasetonowe „mk”, produkowane na masową skalę od 1963 roku.

Wystawa jest niewielka, zatem jedynie zarysowująca szerszy problem, pozostawiająca bez rozwinięcia większe obszary tematyczne. Z drugiej strony to dobry, pierwszy krok naprzód: pomimo niewielkiej powierzchni, w przestrzeni wystawienniczej zaprezentowano sporo cennych obiektów z różnych dziedzin projektowania. Ogromnym minusem pozostaje moim zdaniem jedynie sposób prezentacji fotografii na małych ekranach, umieszczonych na niskich nóżkach, dużo poniżej wysokości wzroku dorosłego widza, co sprawia, że niewiele można zobaczyć w wygodny sposób.

Ekspozycja w Muzeum Narodowym w Warszawie prezentuje dzieła łączące w sobie użyteczność i estetykę, z których korzystamy na co dzień. To również wystawa na temat korzeni owych przedmiotów i unikatowego sposobu myślenia o projektowaniu produktu w Polsce. Wzornictwo nie było i nie jest uważane przez wielu za sztukę, ale wreszcie zyskało swoje ważne miejsce w polskim muzealniczym świecie.