2017 r. jest rokiem jubileuszowym, w którym obchodzone jest w Niemczech 500-lecie reformacji. Z tej okazji w całym kraju odbywa się ponad 1000 różnych wydarzeń i wystaw.

Jedną z nich, mającą status narodowej, jest wystawa „Der Luthereffekt. 500 Jahre Protestantismus in der Welt” („Efekt Lutra. 500 lat protestantyzmu na świecie”) zorganizowana przez Niemieckie Muzeum Historyczne w berlińskim Martin-Gropius-Bau.

Fragment instalacji Hans Peter Kuhna © DHMSiesing

Na początku zwiedzający zostaje skonfrontowany z abstrakcyjną instalacją „Übergang” („Przejście”) Hansa Petera Kuhna. Interpretacja twórcy nadaje ton dalszemu postrzeganiu tematyki i nakreśla interesujący wstęp do wystawy.

Każdy ze zwiedzających otrzymuje książeczkę-katalog ze wszystkimi istotnymi pojęciami oraz opisami przedmiotów pokazanych w ramach wystawy. Ponadto można skorzystać z tabletów, które obok funkcji zwykłego audioprzewodnika mają szereg udogodnień (np. opcja uproszczonego języka niemieckiego, języka migowego) oraz bogate menu umożliwiające doczytanie danego problemu i zagłębienie go bardziej, niż przewiduje zakres „standardowego” zwiedzania.

Po instalacji artystycznej rozpoczyna się część najbardziej „podręcznikowa” mówiąca o samym Lutrze, przyczynach i skutkach jego działania, podejmująca np. aspekt zmian w codziennym życiu w związku z ruchami reformatorskimi.

Część wprowadzająca do wystawy © DHMSiesing

Potem zwiedzający ma pełną dowolność i może wybrać, którą cześć wystawy chciałby zobaczyć jako pierwszą, ponieważ każda z nich stanowi spójną całość. Wpływ reformacji i różne oblicza protestantyzmu pokazane zostały przez pryzmat czterech państw: Szwecji, Tanzanii, USA i Korei Południowej. Już sam wybór tych nieoczywistych krajów wprowadza świeży powiew w myślenie o reformacji i rozumienie znaczenia „efektu Lutra” po dziś dzień. Zaprezentowane zostały informacje mówiące kiedy, jak i dlaczego protestantyzm zawędrował do danego państwa, w jaki sposób został przyjęty, ale też jak jest praktykowany – pod tym względem różnice są kolosalne. Twórcy wystawy doszukali się wielu pasjonujących faktów, które zdecydowanie uatrakcyjniają wystawę.

Szczególnie interesujące są nagrania, w których różne osoby przedstawiają swoje wspomnienia i przemyślenia związane z wiarą. Są to osoby duchowne i świeckie; wierzące i takie, które odwróciły się od kościoła; dzieci i seniorzy; „tubylcy” i imigranci. Różnorodność ich opowieści zdaje się podkreślać różnorodność form wyznaniowych, doświadczeń i praktyk religijnych. Przy okazji należy wspomnieć, że wypowiedzi te są także krytyczne, mówiące np. o poczuciu stłamszenia przez zdominowane protestantyzmem dzieciństwo, o życiu rodzinnym podporządkowanym religii.

Nagrane wypowiedzi o religii i wierze © DHMSiesing

Takie elementy wplecione w treść wystawy dokładają się pozytywnie do wrażenia obiektywizmu, które towarzyszy na wszystkich etapach zwiedzania. Podjęcie tematu przez perspektywę czterech państw (w zasadzie pięciu, wliczając początki w Niemczech) sprawia, że ekspozycja może być interesująca zarówno dla gości z zagranicy, ale i dla samych Niemców, którzy mają szansę popatrzeć na protestantyzm z innych punktów widzenia.

Nie jest to jednak wystawa łatwa, do zobaczenia mimochodem. Wymaga od zwiedzającego czasu, skupienia i chęci pogłębienia swojej dotychczasowej wiedzy.