Karnawał to szereg elementów, w zależności od regionu, układanych w różne konstelacje słów, artefaktów, zwyczajów, muzyki, ubiorów. Posiłkując się normami UNESCO, jest to niematerialne dziedzictwo kulturowe przekazywane z pokolenia na pokolenie i stale odtwarzane przez wspólnoty, które przyczynia się z jednej strony do pielęgnowania ciągłości i tożsamości, z drugiej do zachowania różnorodności.

W niektórych regionach Niemiec uroczystości związane z karnawałem są obchodzone bardzo intensywnie, mówi się nawet o piątej porze roku. W każdej miejscowości wyglądają nieco inaczej, a część tradycji może wydawać się niezbyt zrozumiała dla osób z zewnątrz, co wynika m.in. z silnej roli dialektów i lokalnych różnic kulturowych.

W 2013 r. otwarto w Kitzingen Niemieckie Muzeum Karnawału[1] (NMK, niem. Deutsches Fastnachtsmuseum). Muzeum istniało już co prawda od 50 lat, ale w wyniku zawirowań, głównie lokalowych, konieczne stało się znalezienie nowej siedziby i stworzenie nowoczesnej wystawy, odpowiadającej współczesnym wymaganiom.

Amanda witająca gości Muzeum

W Muzeum gości „wita” Amanda, lalka-hipopotam pewnego znanego w Niemczech brzuchomówcy. Właściwe zwiedzanie rozpoczyna się od sali filmowej, w której wyświetlane są programy telewizyjne i transmisje z obchodów karnawałowych.

NMK pełni również funkcję archiwum i centralnego ośrodka dokumentacji, więc mimo pozornie swobodnej tematyki, karnawał został potraktowany jak najbardziej naukowo. Na wstępie zwiedzający dowiaduje się co nieco o historii – jaka jest geneza regionalnych strojów karnawałowych albo skąd się wzięły poszczególne zwyczaje. Za pomocą multimedialnych map pokazano także różnice językowe – dlaczego w jednym mieście odkrzykuje się przebierańcom „helau”, a w innym „alaaf”? A gdzie mówi się na karnawał Fasching i dlaczego nie Fasnet?

W jednej z gablot można zobaczyć tradycyjną Narrenkappe[2], a obok konfetti, które znaleziono w jej fałdach. Prawdopodobnie jest to najstarsze zachowane konfetti na świecie – szacuje się, że pochodzi z 1857 r.

W jednej z sal odbywa się spektakl multimedialny, w czasie którego „przebierańcy” w oryginalnych strojach opowiadają o zwyczajach i kulturze karnawału swojego miasta czy regionu. Można także odsłuchać najbardziej popularnych karnawałowych piosenek i podkładów muzycznych, przebrać się w elementy strojów oraz spróbować swoich umiejętności w klasycznych układach taneczno-akrobatycznych Gardetanz.

Tradycyjne stroje karnawałowe

Dla miłośników rzemiosła z pewnością interesująca okaże się część ekspozycji poświęcona wykonaniu tradycyjnych masek, instrumentów i innych artefaktów używanych w czasie pochodów.

Instrumenty wraz z odgłosami, które wydają

Osobny fragment wystawy poświęcony jest „zarządzaniu” karnawałem – zaprezentowano w niej stowarzyszenia i organizacje, które przez cały rok przygotowują nowe stroje, układy choreograficzne, planują pochody itd. Zaangażowanie pasjonatów jest naprawdę imponujące – przygotowanie i logistyka parady z kilkudziesięcioma ruchomymi scenami i setkami uczestników z pewnością nie są łatwym zadaniem.

Podsumowując, muzeum jest niezwykle wciągające, barwne, z humorem pokazuje odmienne oblicza karnawału, włączając zwiedzających w korowód postaci, dźwięków, zwyczajów i gestów. Przede wszystkim jest miejscem, w którym udało się uchwycić bogactwo i różnorodność niematerialnego dziedzictwa, które wciąż trwa i z zapałem jest praktykowane.

[1] Deutsches Fastnachtmuseum. http://deutsches-fastnachtmuseum.byseum.de/de/home [odczyt: 05. 12. 2016].
[2] Tradycyjne nakrycie głowy uczestnika karnawału.