Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów wspiera środowisko akademickie w kształceniu nowej kadry muzealniczej. Rozmowę z dr hab. Małgorzatą Wrześniak, kierownikiem Katedry Muzeologii Wydziału Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie przeprowadziła Agnieszka Praga. Otwieramy tym samym łamy muzealnictwa.com dla przedstawicieli innych uczelni.

Agnieszka Praga: Georges Henri Rivière, założyciel ICOM jest twórcą teorii nowej muzeologii. Jakie są jej główne filary? Z czego wynika rosnące zapotrzebowanie i zainteresowanie studiami muzeologicznymi w Polsce?

dr hab. Małgorzata Wrześniak: Jedną z cech charakterystycznych dla nowej muzeologii jest włączanie zwiedzających w działania muzealne. Placówka, która proponuje skupionej wokół niej społeczności uczestnictwo czy współtworzenie poszczególnych projektów dzięki własnym pomysłom, nazywana jest muzeum partycypacyjnym czy „muzeum-forum” (w opozycji do „muzeum-templum”). Dotychczas muzeum postrzegane było jako przestrzeń gromadzenia, przechowywania, konserwacji, badania i upowszechniania eksponatów. Nowa muzeologia w sposób szczególny zwraca uwagę na obecność widza i jego zaangażowanie, a przez to kładzie nacisk na umożliwienie publiczności odkrywania i uczenia się poprzez aktywne uczestnictwo i poszukiwanie. Jest to zgodne ze strategią państw UE polegającą na stymulowaniu „uczenia się przez całe życie”, tzw. koncepcją Lifelong Learnig. Niebagatelne znaczenie w sposobach aktywizacji publiczności ma edukacja muzealna wdrażana na różnych poziomach (od tradycyjnych lekcji muzealnych po multimedia i naukę przez Internet). Poza projektami edukacyjnymi wprowadza się też nowe działania, jak alternatywne sposoby komunikacji za pomocą multimediów i świata wirtualnego oraz nowe metody analiz poziomu zadowolenia publiczności z oferty muzealnej w celu wykorzystania danych statystycznych do podwyższania poziomu kolejnych inicjatyw. Warto również wspomnieć przy o istnieniu silnego zjawiska tzw. muzealizacji, która oznacza zarówno szybki wzrost liczby muzeów, jak również nieustanne rozwijanie roli placówek muzealnych w przestrzeni społeczno-kulturowej miasta. Muzeum nie jest dziś tylko miejscem, w którym zwiedzający może obejrzeć zgromadzoną w nim kolekcję, ale również „przestrzenią nowej jakości”, która zachęca publiczność zarówno do zdobywania, weryfikowania wiedzy, jak również do komentowania rzeczywistości i kształtowania własnej tożsamości kulturowej.

Zmieniająca się rola muzeów wymusza niejako konieczność kształcenia kadry muzealnej wyposażonej w wiedzę, doświadczenia praktyczne i umiejętności niezbędne do zadań, które niesie ze sobą nowa muzeologia. Ze względu na szerokie spectrum działalności muzeów, które nie ograniczają się tylko do gromadzenia, zabezpieczania i eksponowania, nauczanie muzeologii nie powinno koncentrować się tylko na jednej dziedzinie, np. wystawiennictwie czy zabezpieczaniu zbiorów. Dlatego też powstały studia muzeologiczne, które wychodzą naprzeciw potrzebom zasilenia muzeów w kadrę umiejętnie realizującą wieloaspektowe inicjatywy pilotowane przez interdyscyplinarny zespół.

AP: W ofercie wielu polskich uczelni znajdziemy propozycję podyplomowych uzupełniających studiów muzealniczych lub studiów stacjonarnych skupionych najczęściej wokół ochrony dóbr kultury. Co wyróżnia program muzeologii na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie?

MW: Muzeologia na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie działa w ramach Instytutu Filologii Klasycznej i Kulturoznawstwa współpracując jednocześnie z profesorami filologii oraz językoznawstwa, co czyni ją studiami interdyscyplinarnymi, kształcącymi muzeologia czy muzealnika wrażliwego na wielość kontekstów i różnorodność powiązań między dyscyplinami, z którymi przyjdzie mu się zetknąć w pracy zawodowej. Oferowane na wydziale dodatkowe konwersatoria jak i specjalizacje pozwolą przygotować nie tylko muzealnika, ale muzealnika humanistę posługującego się swobodnie metodologią różnych dyscyplin naukowych. Współczesna muzeologia bowiem rozwija się na pograniczu wielu dziedzin i nauk humanistycznych, społecznych, historycznych, matematycznych i prawnych. Nierzadko zdarza się, że muzealnicy sięgają też w swojej pracy do zagadnień związanych z etyką i filozofią. Studia muzeologiczne na Wydziale Nauk Humanistycznych oferują właśnie takie interdyscyplinarne przygotowanie do pełnienia roli muzealnika, tak od strony teoretycznej jak i praktycznej. Warto zaznaczyć, że na Wydziale Nauk Humanistycznych prowadzone są liczne zajęcia do wyboru, w tym konwersatoria w języku angielskim. Studenci muzeologii uczestniczą też w zajęciach specjalizacyjnych, których ukończenie jest poświadczone wpisem do dyplomu. Oferowane są następujące specjalizacje: edytorska, komunikacja językowa: media, reklama, PR, zarządzenie kulturą oraz tożsamość i stosunki międzykulturowe. A w przyszłości planujemy otwarcie specjalizacji z zakresu kolekcjonerstwa, rzeczoznawstwa i rynku sztuki.

AP: Można zatem powiedzieć, że fundamentalnym określeniem nierozerwalnie łączącym się z muzeologią na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie jest interdyscyplinarność, współdziałanie na polu różnych dziedzin naukowych i specjalizacji – podobnie jak podczas pracy w muzeum. Co to oznacza w praktyce? Jakiego typu zajęć i specjalizacji mogą spodziewać się przyszli studenci oraz jakie są perspektywy zawodowe absolwentów?

MW: Studenci Muzeologii I stopnia otrzymają gruntowne podstawy teoretyczne i praktyczne w zakresie historii muzealnictwa, tworzenia prywatnych kolekcji i zbiorów muzealnych, pracy nad zbiorami muzealnymi, w tym także zbiorami społecznie wrażliwymi. Zajęcia prowadzone w trakcie trzyletnich studiów na poziomie licencjackim zapewniają umiejętności organizowania wystaw i przygotowywania różnych publikacji muzealnych, inwentaryzowania i digitalizowania zbiorów. Zapoznają studentów z zasadami bezpieczeństwa zbiorów i ludzi oraz polityką opieki nad dziedzictwem. Wszystkie zajęcia prowadzone są w systemie łączenia teorii z praktyką, że szczególnym naciskiem na tę ostatnią, dlatego też znacząca większość ćwiczeń odbywać się będzie w muzeach, co pozwoli przyszły muzealnikom poznać zawód „od podszewki”.

Oczywiście muzeolog czy muzealnik to nie wyłącznie pracownik muzeum. Ze względu na szerokie wykształcenie humanistyczne i specjalizację w zakresie muzeologii i muzealnictwa absolwent może podejmować pracę w instytucjach muzealnych, ośrodkach kultury, parkach narodowych, parkach tematycznych, w organach administracyjnych odpowiadających za nadzór nad muzeami oraz w działach edukacyjnych muzeów. Studia muzeologiczne dostarczają szerokiej wiedzy humanistycznej  z uwzględnieniem metodyki badań w zakresie metodologii kulturoznawstwa, antropologii kultury, sztuki, historii, ochrony zabytków, nauk technicznych i przyrodniczych, rozwijają umiejętności analityczne i komunikacyjne. Absolwent studiów muzeologicznych na UKSW, wyposażony w wiedzę i praktyczne umiejętności na wybranej specjalizacji odnajdzie się w pracy dziennikarskiej, edytorskiej, urzędniczej i administracyjnej. Pole możliwości jest bardzo szerokie.

AP: „W ciągu ostatniego ćwierćwiecza wykształciła się grupowa świadomość zawodowa muzealników, poczucie przynależności do stanu, który winien mieć swoje prawa wynikające z obowiązków” – czytamy w tekście dr hab. Doroty Folgi-Januszewskiej Muzealnik. Zawód, profesja czy powołanie? (I Kongres Muzealników Polskich, Warszawa 2015). Na czym polega współczesna rola muzealnika? Czy jest to wciąż przede wszystkim strażnik dziedzictwa i kolekcji, czy może również aktywny edukator, badacz i mediator? Co w sposób szczególny może zaciekawić i skłonić młodych ludzi do podjęcia studiów muzeologicznych?

MW: Działalność muzeum nie ogranicza się tylko do jednego wymiaru pracy z eksponatem, dlatego też przed muzealnikiem ery nowej muzeologii stoi wyzwanie umiejętnego łączenia wielu kompetencji dotyczących nie tylko konserwacji i ochrony dóbr kultury, ale również potrzeb edukacyjnych, komunikacyjnych oraz kwestii dotyczących prawidłowego interpretowania zjawisk społecznych w kulturowym krajobrazie miasta oraz funkcji muzeum zanurzonego w tej przestrzeni. Współczesny muzealnik ma świadomość, że tylko efektywna praca w otwartym zespole skupiającym ludzi wielu profesji przyniesie oczekiwane skutki w postaci odpowiednio przygotowanej wystawy, katalogu czy konserwacji kolekcji. Oczywiście nie można zapominać, że muzealnik jest również mediatorem – łącznikiem między dziedzictwem a społeczeństwem. Studia muzeologiczne prowadzone na Wydziale Nauk Humanistycznych UKSW przygotowują młodych ludzi do takiej właśnie roli – roli ogniwa łączącego różnych specjalistów, roli poniekąd kierowniczej. Oczywiście wiadomym jest powszechnie, że muzeum jest organizmem złożonym a praca w nim pozwala się spełniać osobom o różnych zainteresowaniach i uwarunkowaniach charakteru. Studia muzeologiczne dają młodemu człowiekowi nie tylko potrzebną wiedzę merytoryczną, ale również pozwolą zorientować się w owej różnorodności miejsc, w jakich może się realizować. Nie każdy bowiem marzy i nadaje się do organizowania pracy w grupie, jak nie każdy jest urodzonym przywódcą, są i tacy, którzy spełnią się chętnie w roli szperacza, wydobywającego skarby z przepastnych magazynów, albo jako twórcy nowoczesnych stron www, wirtualnych muzeów czy gier edukacyjnych. Pracy jest mnóstwo i na różnych polach, tradycyjnych i bardzo nowoczesnych. Trzeba tylko je poznać. Muzeum dziś to nie „muzealny sos”, to otwarta instytucja, która kształtuje społeczność. Praca w takim miejscu nie może być nudna, jeśli tylko uświadomimy sobie, jak wielki wpływ może mieć twórca wystawy na odbiorcę, na jego postrzeganie historii czy rozumienie kultury, to zrozumiemy, że – kolokwialnie mówiąc – MOC jest z muzealnikiem… większa dziś niż kiedykolwiek przedtem.

AP. Serdecznie dziękuję za rozmowę i życzę, by muzeologia rozwinęła skrzydła na miarę swojego wysokiego potencjału, skupiając całą rzeszę ludzi oddanych światu muzeów.

http://www.wnh.uksw.edu.pl/muzeologia

https://www.facebook.com/muzeologia.wnhuksw

https://www.instagram.com/muzeologja/

Małgorzata Wrześniak – profesor UKSW, doktor habilitowana nauk humanistycznych, historyk sztuki, Kierownik Katedry Muzeologii w Instytucie Filologii Klasycznej i Kulturoznawstwa na WNH, UKSW w Warszawie. Współautorka (wraz z dr Mirosławem Borusiewiczem) programu studiów na kierunku Muzeologia na WNH UKSW. Członek Towarzystwa Uniwersyteckiego Fides et Ratio i Międzynarodowego Komitetu Ekspertów Fondazione Romualdo del Bianco Life Beyound Tourism (Florencja). Zajmuje się historią sztuki i kultury oraz relacjami polsko-włoskimi doby nowożytnej, zwłaszcza relacjami z polskich podróży na półwysep Apeniński. Autorka książki Florencja – muzeum. Miasto i jego sztuka w oczach polskich podróżników (2013).