czyli nowe wyzwania w niemieckich muzeach

Wraz z napływem tysięcy migrantów do Niemiec, instytucje kultury, w tym muzea, stanęły przed nowymi wyzwaniami. Wśród dotychczasowych funkcji i zadań kluczowe stały się integracja i edukacja nowoprzybyłych osób, którym kultura i język Niemiec są zupełnie obce. Organizacje sektora kultury mają już co prawda wieloletnie doświadczenie w tej materii, a tematyka współczesnych migracji stanowi nawet element wystaw stałych w muzeach, np. w Haus der Geschichte w Stuttgarcie, jednak narastający „kryzys migracyjny” ostatnich miesięcy wymusił większe zaangażowanie w tym zakresie.

Projekt pilotażowy „Multaka: Treffpunkt Museum”, przygotowany przez zespół z Muzeum Sztuki Islamskiej w Berlinie © Staatliche Museen zu Berlin / Foto: A. R. Laub

Muzea przygotowują Willkommensangebote, czyli „oferty na powitanie”. Umożliwiają one zapoznanie się z kulturą niemiecką, zachęcają do uczestniczenia w wydarzeniach, pozwalają na doskonalenie umiejętności językowych czy integrację z innymi mieszkańcami. Instytucje podjęły również starania nad dostosowaniem swoich stron internetowych, więc wiele informacji dostępnych jest chociażby po francusku i arabsku.

W Berlinie, w którym żyje obecnie ok. 80 tys. imigrantów, osoby zarejestrowane oraz ich opiekunowie mają darmowy wstęp do szeregu publicznych muzeów, również z możliwością uczestniczenia w specjalnie przygotowanych oprowadzaniach w różnych językach. Ponadto w ofercie znajdują się warsztaty dla dzieci i całych rodzin oraz dla Willkommensklassen, czyli klas szkolnych dla dzieci-uchodźców[1]. Na przykład Bauhaus Archiv oferuje trzygodzinne warsztaty dla dorosłych „bauhaus_welcome”, w czasie których poruszane są w praktyczny sposób „codzienne” zagadnienia z zakresu architektury, wzornictwa i sztuki – przy jednoczesnej nauce języka niemieckiego[2].

Szczególnie interesujący jest projekt pilotażowy „Multaka: Treffpunkt Museum”, przygotowany przez zespół z Muzeum Sztuki Islamskiej w Berlinie. Kilkanaście osób z Iraku i Syrii przeszło kursy dydaktyczne i zapoznało się ze zbiorami wybranych muzeów (Muzeum Pergamońskiego, Muzeum im. Bodego, Niemieckiego Muzeum Historycznego) by móc regularnie oprowadzać w językach ojczystych. Przewodnicy pokazują więc z jednej strony historię swoich państw i zabytki z kręgu kulturowego, z którym się utożsamiają, z drugiej mają szansę zapoznania się z kulturą i historią Europy, odnalezienia wspólnych płaszczyzn i doświadczeń[3]. Przewodnicy podkreślają, że jest dla nich też istotny fakt, że odnajdują w niemieckich muzeach swoje dziedzictwo i tożsamość, reprezentowaną przez zadbane przedmioty znajdujące się w bezpiecznym miejscu. Doceniają także możliwość pokazania własnej kultury i historii poprzez pryzmat pokoju, wielokulturowości – odcinając się od negatywnych skojarzeń[4].

Projekt pilotażowy „Multaka: Treffpunkt Museum”, przygotowany przez zespół z Muzeum Sztuki Islamskiej w Berlinie © Staatliche Museen zu Berlin / Foto: A. R. Laub

Ponadto powstały różnego typu, często wielojęzyczne, platformy internetowe (np. cuco.cologne) i aplikacje (np. InfoCompass, Welcome App), dzięki którym można znaleźć zebrane informacje o wydarzeniach kulturalnych. Dodatkowo oznaczane są imprezy darmowe a część opisów bywa napisana simple German, aby ułatwić korzystanie z serwisu osobom słabiej znającym język niemiecki.

Kwestia integracji uchodźców to nie tylko „problem” wielkich miast[5]. Samorządy w mniejszych miejscowościach także próbują na różne sposoby pośredniczyć między uchodźcami a lokalnymi społecznościami – najczęściej nowi mieszkańcy włączani są w aktywności sportowe i kulturalne. Na przykład w Adelsheim w Badenii i Wirtembergii odbywa się co roku pokaz video instalacji – w 2015 r. migranci żyjący w miasteczku byli zarówno bohaterami instalacji, jak i pomagali bezpośrednio przy przygotowaniach pokazów[6]. Z kolei w Öhringen, gdzie odbędzie się tegoroczna wystawa ogrodnicza Landesgartenschau, mieszkańcy ośrodka dla uchodźców zaangażowali się w kształtowanie przestrzeni parkowych[7].

[1] Flüchtlinge willkommen. www.museumsportal-berlin.de/de/planen-organisieren/fluchtlinge-willkommen/ [odczyt: 07. 05. 2016].
[2] Willkommens-angebot für flüchtlinge. www.bauhaus.de/de/bauhaus-archiv/1102_aktuelles/1906_willkommens_angebot_fuer_fluechtlinge/ [odczyt: 08.05.2016].
[3] „Multaka – Treffpunkt Museum“: Flüchtlinge als Museumsguides. www.preussischer-kulturbesitz.de/meldung/news/2015/12/10/multaka-treffpunkt-museum-fluechtlinge-als-museumsguides.html [odczyt: 07. 05. 2016].
[4] Mit Flüchtlingen durchs Museum. www.dw.com/de/mit-fl%C3%BCchtlingen-durchs-museum/a-19003420 [odczyt: 07. 05. 2016].
[5] Zob. Przykładowe dobre praktyki zebrane z całego kraju: Integration von Flüchtlingen – Gute Ideen bundesweit. www.tagesschau.de/inland/hilfe-fuer-fluechtlinge-101.html [odczyt: 09.05.2016].
[6] „Adelsheim leuchtet” baut Brücken zwischen den Welten. www.rnz.de/nachrichten/buchen_artikel,-Adelsheim-leuchtet-baut-Bruecken-zwischen-den-Welten-_arid,148460.html [odczyt: 05. 05. 2016].
[7] Flüchtlinge bauen am Weltgarten mit. www.laga2016.de/newsmeldung/artikel/fluechtlinge-bauen-am-weltgarten-mit-2.html [odczyt: 05. 05. 2016].