ABC Poradnik opiekuna ekspozycji w muzeum to publikacja niezmiernie pożyteczna i ważna dla środowiska zawodowego muzealników. Książka ukazała się w serii „Szkolenia Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów” (6/2015); została udostępniona w wersji papierowej i elektronicznej. Jak wynika już z tytułu i wstępu, adresatami są opiekunowie ekspozycji oraz osoby organizujące i nadzorujące ich pracę. Przekonujemy się jednak w trakcie lektury, że jest to pozycja, z którą powinni się zapoznać wszyscy pracownicy muzeum.

Sławomir Kocewiak, ekspert w zakresie bezpieczeństwa zbiorów, jest autorem pierwszego artykułu opisującego rolę i zadania opiekunów ekspozycji, którzy chroniąc zarówno zbiory jak i zwiedzających, mają bezpośredni wpływ na wizerunek instytucji, którą reprezentują. Kolejny tekst, autorstwa Janusza Trupindy, o udostępnianiu zbiorów poprzez eksponowanie jest de facto przeglądem problematyki organizacji wystaw stałych i czasowych, od antyku po współczesność. Brygida Sonnack opracowała kompendium wiedzy na temat muzealiów i eksponatów na wystawach oraz dbałości o nie w zgodzie z zasadami wiarygodności, odpowiedzialności i rzetelności. Mowa tu o muzeum, zbiorach i ich inwentarzu, z przytoczeniem wielu ważnych definicji, by uczynić jasnym opis procedur i zasad sprawdzania ekspozycji.  Iwona Parzyńska omawia recepcję w muzeum – miejsce powitania zwiedzających, w którym można uzyskać informację, kupić bilet, wypożyczyć audioprzewodnik etc. Kolejny artykuł autorstwa Marka Stokowskiego ocenia rolę opiekunów ekspozycji jako gospodarzy, kompensujących nierzadko niedostatki infrastruktury, znających dobrze budynek, ofertę i usługi, wspierających wszystkie grupy odwiedzających, zwłaszcza osoby niepełnosprawne i seniorów. Naturalną kontynuacją tego wątku jest tekst Danuty Gorajewskiej będący omówieniem potrzeb zwiedzających oraz źródłem wskazówek dla opiekuna ekspozycji, jak te potrzeby zaspokajać w sposób profesjonalny i zapobiegający konfliktom.

Krzysztof Osiewicz, pisząc o zagrożeniach w obszarze wystaw, odwołuje się do tragicznych przykładów zdarzeń związanych z przestępczością i niesubordynacją zwiedzających oraz żywiołem, awarią i zaniedbaniami, wskazuje także właściwe środki zapobiegawcze. Anna Fic-Lazor stworzyła elementarz bezpieczeństwa konserwatorskiego muzealiów, określając zadania pracowników ochrony: zapobieganie uszkodzeniom mechanicznym, utrzymanie czystości oraz zapewnienie optymalnych parametrów wilgotności, temperatury i oświetlenia od etapu planowania wystawy, poprzez zmianę ekspozycji po jej demontaż. Paweł Kowalczuk przedstawia continuum tematyki ochrony w zakresie zagrożeń przestępczością, pożarem oraz w innych, rzadszych przypadkach, podkreślając wagę inteligentnego planu ewakuacji. Michał Dziuba  omawia środki i urządzenia techniczne, zarówno mechaniczne, jak i elektroniczne, służące bezpieczeństwu wystaw; wciąż ich przybywa w muzeach dlatego określenie funkcji i opis działania może pomóc w obsłudze i racjonalnym planowaniu zakupów.

Przydatny w samokształceniu poradnik, zachęca też w artykule Roberta Pasiecznego do organizowania szkoleń dla zespołu muzeum. Zestawienie tematów szkoleń, poza obowiązkowymi z zakresu BHP i PPoż., obejmuje zasadniczo tematykę poradnika, ale uwzględnia też wykład dyrektorski na temat statutowych zadań muzeów oraz kuratorskie oprowadzania po bieżących wystawach. Książkę zamykają dwa krótkie artykuły: podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy (Tomasz Libera) oraz słowniczek polsko-angielski niezbędnych w muzeum pojęć i zwrotów, który warto wzbogacić o transkrypcję fonetyczną (Andrzej Zugaj).

Pracownikom NIMOZ-u i muzeów oraz zaproszonym do współpracy specjalistom zawdzięczamy znakomicie skomponowany zestaw artykułów.  Do doskonałości brak mu tylko drobnych korekt językowych i tematycznego zblokowania artykułów, korzystnej, jak sądzę, zamiany miejscami  Krzysztofa Osiewicza i Brygidy Sonnack (w omówieniu celowo przestawiłam już kolejność).

Liczący zaledwie 68 stron (co jest jego dużą zaletą) poradnik  sumuje wiedzę na temat misji i organizacji muzeum oraz praktycznych aspektów jego funkcjonowania. Bez zbędnych słów i nużących wywodów wyłożono w nim abecadło, które powinno stanowić lekturę obowiązkową wszystkich pracujących i przyjmowanych do pracy w muzeum.

dr Beata Lejman
Muzeum Narodowe we Wrocławiu