Muzeum Narodowe w Szczecinie w październiku 2014 uruchomiło nową wystawę stałą zatytułowaną „Od kompasu słonecznego do systemu DECCA – historia hiperboli w nawigacji”. Na wystawie prezentowane są dwa rodzaje obiektów: muzealia oraz symulatory czynności nawigacyjnych. Wśród tych pierwszych znajdują się zarówno artefakt archeologiczny, jak i wytwory przemysłowe XX wieku.

Najważniejszym obiektem prezentowanym na wystawie jest drewniany dysk z XI w. interpretowany współcześnie przez naukowców jako kompas słoneczny. Oprócz tego obejrzeć można współczesne odbiorniki radionawigacyjne systemów nawigacji hiperbolicznej (DECCA, Navigator, Omega, LORAN) oraz współczesny kompas słoneczny i mapy nawigacyjne.

fot. Marek Czasnojć

Istotnym elementem ekspozycji, decydującym o interaktywnym charakterze przedsięwzięcia, są symulatory czynności nawigacyjnych. Na wielkim ekranie pojawia się dziób łodzi Wikingów oraz zarys horyzontu, a na przenośnym urządzeniu multimedialnym symulowane jest działanie kompasu słonecznego. Urządzenie pozwoli na wirtualną żeglugę po otwartym morzu z zadaniem odnalezienia określonego miejsca.

Innym symulatorem jest „działający” równolegle z pierwszym symulator odbiornika radionawigacyjnego Decca Nawigator MK 24 „odbierający” wirtualny sygnał z łańcucha nadajników systemu DECCA. Od połowy lat czterdziestych do początku obecnego wieku (pojawienie się systemu GPS) systemy radiowe nawigacji hiperbolicznej stanowiły podstawę nawigacyjnej działalności flot wszystkich krajów. Odbiornik ten, działający w czasie rzeczywistym, pozwoli wyznaczyć rzeczywistą pozycję jednostki na wirtualnym morzu.

Wizualizacja z symulatora żeglugi według wskazań kompasu słonecznego, widoczny fragment łodzi wikingów oraz port z wioską na horyzoncie, autor wizualizacji: Autocomp Management

Celem wystawy jest nauka przez zabawę oraz zainteresowanie gości Muzeum Narodowego w Szczecinie naukami przyrodniczymi, formalnymi i technicznymi. Ekspozycja pozwala poznać zbiór faktów i pojęć związanych z powierzchnią Ziemi i pozornym ruchem Słońca nad horyzontem. Ambicją autora wystawy jest ukazanie nawigacji jako nauki fragmentu nowożytnego przyrodoznawstwa europejskiego. Nawigacja to nie historia odkryć geograficznych, ale połączenie koncepcji kartezjańskiego układu współrzędnych, keplerowskich praw ruchu planet i zasad dynamiki Newtona. To wiedza, pozostająca w obrębie pojęć: czasu lokalnego, położenia obiektów na niebie oraz znajomości wyróżnionego kierunku. To nie znajomość odkryć geograficznych, lecz znajomość zasad magnetyzmu ziemskiego, zasady zachowania pędu i ruchu planet umożliwiało i umożliwia docieranie do celu. Pomiędzy odczytywaniem znaków drogi za pomocą znajomości przyrody i praktyką żeglarską a wykorzystaniem zjawisk fizycznych do orientacji w przestrzeni i stworzenia globalnego systemu nawigacyjnego droga wiedzie przez fizykę.

Wystawie towarzyszy bogaty program edukacyjny w formie ścieżek dla dzieci i młodzieży na różnych poziomach kształcenia.

(opr. na podstawie materiałów prasowych Muzeum Narodowego w Szczecinie)

Więcej o wystawie oraz o projekcie Muzeum Morskiego – nowego oddziału Muzeum Narodowego w Szczecinie – można przeczytać w artykule
MUZEUM MORSKIE – CENTRUM NAUKI – KONCEPCJA NOWEGO ODDZIAŁU MUZEUM NARODOWEGO W SZCZECINIE (Muzealnictwo nr 55)

„Od kompasu słonecznego do systemu DECCA – historia hiperboli w nawigacji”
Gmach Główny Muzeum Narodowego w Szczecinie, ul. Wały Chrobrego 3
otwarcie wystawy: 4 października 2014
autor koncepcji: dr Tomasz Budzan
kurator: dr Tomasz Budzan (Muzeum Narodowe w Szczecinie)
współpraca: prof. Lucjan Gucma (Akademia Morska w Szczecinie)
godziny otwarcia: wtorek, środa, sobota 10.00–18.00; niedziela 10.00–16.00, czwartek 10.00–20.00, poniedziałek i piątek – nieczynne
organizatorzy: Muzeum Narodowe w Szczecinie, Akademia Morska w Szczecinie
partnerzy: Autocomp Management, Compono, Bardins
patronat honorowy: Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz