Przed dziesięciu laty Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju zakwalifikowało się do finału konkursu na Europejskie Muzeum Roku. Ta odbywająca się pod auspicjami Rady Europy impreza ma sięgające 1977 r. tradycje. Organizuje ją Europejskie Forum Muzealne, a jej celem jest popularyzowanie najwybitniejszych projektów w dziedzinie muzealnictwa. W konkursie każdego roku uczestniczy kilkadziesiąt nowopowstałych lub zmodernizowanych placówek. Oprócz nagrody Europejskiego Forum Muzealnego przyznawana jest również Nagroda Rady Europy oraz Nagroda Fundacji Micheletti, przeznaczona dla niewielkich placówek chroniących dziedzictwo przemysłowe[1].

Muzeum Papiernictwa, które w 1998 r. poważnie zniszczyła powódź, w ciągu kilku kolejnych lat zostało odremontowane i zmodernizowane. Przeprowadzono wówczas popowodziowe remonty historycznego młyna papierniczego oraz zrewitalizowano muzealną posesję, na której urządzono ekspozycję wielkogabarytowych urządzeń papierniczych, wystawę prezentującą dzieje drukarstwa oraz ogród roślin wykorzystywanych w różnych krajach do wyrobu papieru. Przeprowadzone wówczas prace stały się podstawą do zgłoszenia Muzeum w 2004 r. przez ówczesną dyrektor – Bożenę Schweizer-Makowską – do europejskiego konkursu.

Dusznickie przedszkolaki na zajęciach muzealnych

W 2004 r. finał konkursu odbył się w Grecji – w podateńskiej Kifissii. Organizatorzy przygotowali dla muzealników przybyłych z licznych krajów Europy podróże studyjne m.in. na doskonale zagospodarowany turystycznie Akropol jak też do upadłych zakładów przemysłowych; greccy gospodarze zamierzali urządzić muzeum techniki, przy wykorzystaniu środków unijnych, o które wówczas zabiegali.

Już przed finałem komisja konkursowa dokładnie zapoznała się ze wszystkimi zgłoszonymi do konkursu muzeami, a podczas uroczystości odbyły się prezentacje każdego z kandydatów. Wówczas należało m.in. przedstawić jeden z obiektów, najbardziej charakterystycznych dla placówki. Z Dusznik została przywieziona miniaturowa waga z lat 20. XX w., służąca niegdyś w jednej z papierni do określania gramatury papieru (Muzeum Papiernictwa ma w zbiorach jedną z największych w Europie kolekcję zabytkowych urządzeń do badania właściwości papieru). Przed dziesięciu laty zwyciężyło Muzeum Archeologiczne z prowincji Alicante w Hiszpanii. Nagrodę Rady Europy przyznano wówczas Muzeum Ochrony Zdrowia z Edirne w Turcji, zaś nagrodę Micheletti otrzymało Muzeum Śledzia z Islandii[2].

Realizacja w Muzeum Papiernictwa programu Telewizyjny Klub Seniora w 2006 r.

Organizatorzy konkursu zwracali uwagę na konieczność utrzymywania bliskich relacji pomiędzy muzeami a najbliższym środowiskiem, czego doskonałym przykładem było islandzkie Muzeum Śledzia, które utrzymywało ścisłe związki z społecznością miasteczka i regionu, od wieków trudniącą się rybołówstwem. Podkreślali również konieczność budowy oferty muzealnej nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale również dla osób starszych.

Muzeum Papiernictwa również znane było z bliskiej współpracy ze środowiskiem związanym z profilem instytucji; w latach 60. XX w. placówka została utworzona przy dużym zaangażowaniu państwowej branży papierniczej, a jedna z ekspozycji przez lata prezentowała produkty zakładów wytwarzających papier i materiały biurowe. We współpracy z największym producentów papierów drukowych powstała wystawa „Dzieje papieru i papiernictwa”, prezentowana do dziś w innych muzeach. Nasze doświadczenia zdobyte podczas finału konkursu na Europejskie Muzeum Roku przyczyniły się do zintensyfikowania współpracy z dotychczasowymi partnerami z branży oraz nawiązania kontaktów z większością pozostałych firm papierniczych w Polsce. W następnych latach w muzeum powstało szereg opracowań naukowych poświęconych zarówno poszczególnym fabrykom, jak też dziejom przemysłu papierniczego. Największa z imprez muzealnych – organizowane każdego roku Święto Papieru – stało się okazją do popularyzowania wiedzy o dziejach papiernictwa, ale również do prezentowania współczesnych zagadnień dotyczących przemysłu papierniczego.

Zacieśniając kontakty z branżą papierniczą będącą naturalnym wsparciem dla muzeum, placówka zaczęła intensyfikować współpracę ze środowiskiem lokalnym, co przyczyniło się do wzrostu znaczenia Muzeum Papiernictwa w okolicznych miejscowościach. Nawiązano stałą współpracę z lokalnymi szkołami, instytucjami kultury oraz miejscowymi organizacjami (od Związku Sybiraków po PTTK), co zaowocowało wzbogaceniem naszej oferty wystawienniczej, edukacyjnej i turystycznej dla miejscowej społeczności.

Widok młyna papierniczego podczas Święta Papieru

Szczególne znaczenie Muzeum Papiernictwa przypisuje ofercie dla seniorów. W czerpalni od wielu lat regularnie odbywają się warsztaty studentów trzeciego wieku, a niektóre z powstałych tu prac artystycznych są prezentowane na licznych wystawach.

Z pewnością współpraca Muzeum Papiernictwa z branżą papierniczą, środowiskiem lokalnym oraz seniorami byłaby realizowana bez względu na udział w konkursie EMYA, jednak znaczenie jakie się do niej przywiązuje w dusznickim muzeum od dziesięciu lat jest szczególnie duże. Owocuje to realnymi korzyściami dla placówki, która jest wysoko ceniona przez naszych partnerów, a tych mamy coraz więcej. Dziś Muzeum Papiernictwa zwiedza rocznie ok. 60 tys. osób co daje nam jedno z czołowych miejsc na mapie kulturalnej i turystycznej Dolnego Śląska.

[1] A. Kucińska, Europejskie Forum Muzealne. Nagroda dla Muzeum Roku 2013, „Muzealnictwo” 2004, s. 195.

[2] European Museum Forum, 2004 Kifissia Greece, http://www.europeanmuseumforum.info/emya/history/51-emya-2004.html (dostęp 9.06.2014)

(fot. z archiwum Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju)