Gdy wkraczają ekipy filmowe, niemal natychmiast niektóre miasta czy regiony stają się atrakcjami turystycznymi. Na łamach muzealnictwa.com pisała o tym Sylwia Kucharska.

Polskie skanseny stają obecnie przed możliwością wykorzystania potencjału filmowego do promowania nie tylko swojej marki, ale przede wszystkim zbiorów – pięknych, ciekawych, malowniczych i docenianych przez filmowców Bo to właśnie z powodu zbiorów aktorzy, reżyserzy, operatorzy, a przede wszystkim scenografowie trafiają do skansenów. Szukają przestrzeni przypominających te, w których żyli ludzie w czasach drugiej wojny światowej, jak w i czasach powstania styczniowego. A gdzie, jeśli nie w skansenie, znajdą czy to zagrody, czy całe wsie, a w ostatnich latach nawet miasteczka, które powstały na wzór tych z przeszłości.

Wystarczy przywołać „Pana Tadeusza” w reżyserii Andrzeja Wajdy, który w drugiej połowie lat 90. był kręcony w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. Prawdziwym miłośnikiem skansenowskich plenerów jest Jerzy Hoffman, który z „Ogniem i mieczem” także trafił do Sierpca, a z „Bitwą warszawską 1920” do Muzeum Wsi Lubelskiej, które posłużyło za plan ukraińskiego miasteczka zaatakowanego przez bolszewików. Z kolei Agnieszka Holland i Kasia Adamik jako plan filmowy do „Janosika” wybrały Sądecki Park Etnograficzny. Holland mówiła wtedy: „To jeden z najpiękniejszych skansenów w Europie, a przy okazji kręcenia filmów widziałam ich już wiele. Jest utrzymany z taką miłością i starannością, iż nie miałyśmy z Kasią wątpliwości, że to tu chcemy zrobić „Janosika” (…) Chata, w której mieszkała Margeta, filmowa czarna wróżka-czarownica, jest także szczególna. To tak zwana chata dymna, przez co wydaje się mroczna i tajemnicza. Dlatego wybraliśmy ją, a nie chatę zielarki, która jest zbyt słodka i urocza, jak domek dobrej wróżki”.

W kinach możemy oglądać właśnie film, który został nakręcony w 2012 roku w dwóch polskich skansenach. Na potrzeby filmu pomiędzy obiekty Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni wjechał tabor cygański, a Sądecki Park Etnograficzny zamienił się w plac targowy biednego miasteczka z pierwszej połowy XX wieku, po którym kręciło się stu statystów, wcielających się w role handlarzy i kupujących. Film o którym mowa to „Papusza” w reżyserii Krzysztofa i Joanny Krauze – historia romskiej poetki Bronisławy Wajs zwanej Papuszą, którą zagrała Jowita Budnik. Na planie towarzyszyli jej Zbigniew Waleryś i Antoni Pawlicki.

Już wkrótce będziemy mogli zobaczyć kolejne filmy kręcone w ostatnich miesiącach w innych polskich muzeach na wolnym powietrzu.

Wojciech Smarzowski, reżyser filmów „Wesele” czy „Róża” trafił do Sądeckiego Parku Etnograficznego w Nowym Sączu, gdzie kręcił zdjęcia do swojego kolejnego filmu „Anioł”. Jest to adaptacja książki Jerzego Pilcha „Pod mocnym aniołem”, uhonorowanej Literacką Nagrodą NIKE. Opowiada historię człowieka walczącego z nałogiem alkoholowym. W roli głównej zobaczymy Roberta Więckiewicza. Będzie mu towarzyszyć Andrzej Grabowski, Kinga Preis, Marcin Dorociński, Adam Woronowicz i znany ze wszystkich filmów Smarzowskiego – Marian Dziędziel. Sądeckie muzeum było przestrzenią, w której odgrywano dziecięce lata życia głównego bohatera.

Premiera: początek 2014 roku.

W Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku przez zimę gościła studencka ekipa z Monachijskiej Akademii Filmowej, która pracowała nad filmem „Kiedy śmierć wrosła w życie”. To niskobudżetowa produkcja osadzona w 1941 roku, we wsi na granicy niemiecko-radzieckiej. To w Sanoku były w większości realizowane zdjęcia do filmu. „Pomysł kręcenia filmu w sanockiej scenerii podsunęli nam koledzy z łódzkiej szkoły filmowej. Kiedy pierwszy raz zobaczyłem zdjęcia sanockiego Skansenu w internecie, po prostu się zachwyciłem. To było idealne miejsce dla naszego filmu – budynki sprzed wojny, z dala od cywilizacji – o to nam chodziło. Skorzystaliśmy również z sugestii Burmistrza Sanoka, aby niektóre sceny nakręcić w okolicach miasta” – mówił Ed Ehrenberg, reżyser filmu.

Premiera: koniec 2013.

W czerwcu 2013 roku Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu wystąpiło w roli Wasiliszek – rodzinnej miejscowości Czesława Niemena. W filmie dokumentalnym „Sen o Warszawie” w reżyserii Krzysztofa Magowskiego, zobaczymy m.in. dwór z Pieczysk i zagrodę z Alojzowa, po których biega mały Czesio, i które po latach odwiedza będąc już znanym artystą koncentrującym w Związku Radzieckim.

Premiera: początek 2014 roku.

Z kolei do Muzeum Etnograficznego w Toruniu trafiła Marika Krajniewska z warszawskiej Fundacji „Papierowy Motyl”, która wraz z operatorem Tomaszem Walaskiem przygotowywała film „Głód”, który opowiada o czasach Wielkiego Głodu na Ukrainie. Film to także powieść o życiu kobiety, która zostaje sama z dwójką dzieci w wyludnionej wsi. „Wszystkie drogi prowadziły do Torunia” – mówiła w wywiadzie dla pomorska.pl autorka. „Po pierwsze, adaptujemy toruński skansen do realiów lat trzydziestych ubiegłego wieku na Ukrainie, po drugie w filmie zagra Piotrek Głowacki, mój przyjaciel z toruńskiego liceum, a zarazem świetny aktor, po trzecie Teatr im. Wilama Horzycy wspiera nas kostiumami”. W filmie zobaczymy również plenery z Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. Obok Piotra Głowackiego wystąpił Mateusz Damięcki, Mariusz Ostrowski, Tomasz Solich, Jan Drawnel, Tomasz Borkowski, a w głównej roli kobiecej wystąpiła Ewelina Dubczyk. „Skansen stał się dla nas ukraińską wsią. W Toruniu kręciliśmy wnętrza, w Sierpcu plenery. Oczywiście nie pokazywaliśmy szczegółów, które mogłyby wskazywać na inne pochodzenie domów, ale mimo to skanseny były dla nas idealne. Nigdzie nie znaleźlibyśmy miejsca, które przerzuciłoby nas do 1933 roku” – powiedziała skansenom.net Marika Krajniewska.

Film będzie pokazywany od października 2013

To tylko kilka przykładów. Jak do tej pory żaden ze skansenów nie został tłem polskiego serialu. A mają przecież muzea ku temu niezwykły potencjał. Nie dość, że piękne plenery, to i ludzie – muzealnicy mogą być fascynującymi bohaterami, którymi targają najróżniejsze uczucia, i którzy mają najróżniejsze przygody. A przygody badań terenowych mogą być tak samo intrygujące, jak historie ojca Mateusza i mieszkańców Sandomierza, których miasto wszyscy chcą teraz odwiedzić.

 

Tekst powstał w ramach projektu „Skanseny w sieci” realizowanego w 2013 roku dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.