Fundacja Ari Ari oraz Katedra Muzeologii w Instytucie Filologii Klasycznej i Kulturoznawstwa na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie zapraszają na konferencję „Muzea prywatne, społeczne i wyznaniowe w Polsce – szanse i problemy”, która odbędzie się w piątek 13 grudnia 2013 w godz. 11.00-18.00 na UKSW, ul. Dewajtis 5, Aula 116. Dokładny program konferencji można pobrać TUTAJ.

Niemal wszystkie działające obecnie muzea u początku swego istnienia były prywatne, społeczne lub wyznaniowe, co pokazuje zwłaszcza licząca ponad 2500 lat historia skarbców przyświątynnych uważanych za protomuzea. Dopiero w procesie budowania kolekcji i udostępniania ich w celach edukacji i rozrywki, kolekcje i muzea zmieniały status, stając się ważnymi państwowymi lub regionalnymi instytucjami kultury. Warto o tym pamiętać, rozpoczynając współcześnie w Polsce dyskusję nad statusem grupy muzeów prywatnych, społecznych oraz wyznaniowych.

Zbieracze, kolekcjonerzy i muzealnicy z pewnością nie pojawili się w Polsce znienacka. Dzieje polskich muzeów można wywieść od założonego przez Piastów w XVI wieku museaum na Zamku w Brzegu Śląskim, niestety dzieje różnych edukacyjnych instytucji muzealnych zostały zapomniane lub częściowo zatarte. Warto powrócić do badań nad historią polskiego kolekcjonerstwa i muzealnictwa, obserwując współcześnie proces, który odwiecznie towarzyszył budowie wartości kultury – proces powoływania instytucji wynikających z prywatnych i religijnych potrzeb, pasji i fascynacji. Po długim, liczącym ponad 70 lat okresie przerwy, obserwujemy ponownie od początku XXI wieku zjawisko błyskawicznie przyrastającej liczby prywatnych (formalnie lub faktycznie), społecznych czy religijnych muzeów. Co charakterystyczne, operują one zestawem podobnych idei, celów i metod, jak instytucje kultury tworzone i utrzymywane przez administrację państwową i samorządową (instytucja kultury powoływana jest dla tworzenia, przechowywania, powielania i społecznego upowszechniania dóbr kultury). Wiele z tych przedsięwzięć z punktu widzenia współcześnie obowiązującego w Polsce prawa jest nieformalnych, stanowiąc często opozycję i kontrofertę dla instytucji publicznych. Jednocześnie dokonuje się odejście od jednorodnego modelu organizowania oraz zarządzania kulturą, za którym jeszcze nie nadążają legislacyjne rozwiązania. Sprywatyzowanie przestrzeni i praktyk związanych z kulturowym dziedzictwem (definiowania, tworzenia, operowania) postępuje, a ludzie sięgający po ten kapitał (kulturowy) organizują się niezależnie i coraz pewniej w tej przestrzeni.

Muzea w Polsce nie są monolitem ani tematycznym, ani geograficznym. Działają na różną skalę, zaspakajając różnego typu potrzeby. Jeszcze do niedawna prywatne przedsięwzięcia nazywane muzeami wzbudzały same wątpliwości, ich twórcy określani byli mianem „domorosłych zbieraczy”, a nawet szaleńców, zaś same muzea uważane w najlepszym razie za nieprzemyślany, niedochodowy biznes. Dzisiaj coraz częściej rozumiemy ich powstanie jako powrót do struktury społeczeństwa obywatelskiego i aktywnego, w którym oddolna inicjatywa ujawnia rzeczywiste potrzeby ludzi. Interesują nas coraz bardziej fenomeny muzeów wyznaniowych, nie tylko jako magazyny zabytków uratowanych z kościołów i świątyń przed zniszczeniem, ale przede wszystkim jako miejsca edukujące o historii i roli religii, których potrzeba istnieje od początku ludzkiej cywilizacji.

Wszystkie te miniinstytucje kultury – jak je określił prof. Wojciech Burszta – stają się wyzwaniem dla wielu środowisk współczesnej Polski: dla prawodawców, samorządów lokalnych, środowisk muzealniczych i animatorów kultury, ekonomistów, naukowców, biznesmenów, a także sąsiadów, rodzin kolekcjonerów, pasjonatów, nauczycieli i uczniów. I to w jak najbardziej praktycznym, codziennym i bezpośrednim znaczeniu. Dynamicznie wpływają one na rzeczywistość, prowadząc działalność kulturowo-animacyjną, stymulując turystykę, zmieniając metody ekspozycji i formy działania muzeów.

Temat muzeów prywatnych, społecznych, wyznaniowych w Polsce wiąże się z ogromną ilością odniesień i potencjalnych interpretacji. Znaleźć można w tych miniinstytucjach kultury zmagania z tradycyjnymi rolami płci, problematykę rozgraniczania sfery publicznej i prywatnej, kryzys edukacji i szkolnictwa, pytanie o rolę religii w życiu współczesnego człowieka, problematyczne i nieegzekwowalne przepisy prawa, brak zaufania społecznego, problem społeczności „niewidzialnych”, meandry przedsiębiorczości, kulejącą informatyzację i cyfryzację. Muzea te odzwierciedlają także prawdziwie romantyczne idee – uczuciowego, silnie emocjonalnego opisywania świata i budowania relacji, buntu wobec racjonalności, pochwały kreacjonizmu, twórczej ekspresji, łamania zastanych kanonów i konwenansów, a także inspiracje folklorem, naturą i powrotem do mitycznej, rajskiej przeszłości.

Muzea prywatne to zjawisko niewątpliwie obrazujące zmianę, która zachodzi w praktykowaniu kultury w Polsce. Dlatego właśnie chcemy podjąć próbę przybliżenia i rozpoznania tej muzealnej problematyki podczas konferencji zatytułowanej „Muzea prywatne, społeczne i wyznaniowe w Polsce – szanse i problemy”. ZAPRASZAMY!