Budowanie muzeum to długi i trudny proces, który z uwagi na obserwowane zmiany społeczne i postęp technologiczny podlega nieustannej ewolucji. Z tego względu, tworzenie nowego muzeum wymaga dzisiaj nie tylko opracowania koncepcji architektonicznej i ekspozycyjnej, ale także takiej strategii edukacyjnej, która uwzględni rolę, jaką instytucja powinna pełnić w przyszłości w różnych obszarach życia społecznego.

Przyjęcie tego rodzaju założeń powoduje, że już w okresie projektowania, a następnie budowy muzeum, trzeba uwzględniać także takie działania edukacyjne, które – pomimo tymczasowego braku przestrzeni i ekspozycji stałej – pozwolą na włączanie się coraz szerszego grona różnych społeczności (rodzinnych, lokalnych, regionalnych, środowiskowych) w proces tworzenia muzeum. Obecnie wiele z form, które pozwalają na taką aktywizację przyszłej publiczności i skupienie jej wokół muzeum już w trakcie kształtowania instytucji, jest opartych na wykorzystaniu możliwości, jakie dają nowe media.

Edukacja w cyberprzestrzeni

Spośród różnych opcji, jakie daje nowoczesna technologia, Internet wydaje się być jednym z najważniejszych środowisk, w którym „muzeum w budowie” może rozpocząć tworzenie podstaw do nawiązywania relacji z przyszłą publicznością. Obserwowana w ostatnich latach popularyzacja tego narzędzia w zakresie edukacji muzealnej spowodowała, że cyberprzestrzeń stała się obecnie nie tylko jednym z ważniejszych kanałów komunikacyjnych instytucji, ale także miejscem tworzenia nowych społeczności wokół muzeum (np. fora internetowe). W związku z powyższym, Dział Edukacji Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, które jest właśnie „muzeum w organizacji”, postanowił wykorzystać opcje, jakie stwarza przestrzeń wirtualna i przygotował projekty edukacyjne skierowane do użytkowników sieci i Facebooka.

Pierwszy z tych programów – edukacyjna strona internetowa Mieszkańcy spod Jedenastki – został zrealizowany z myślą o uczniach klas I–III ze szkół podstawowych, ich opiekunach oraz nauczycielach, którzy są zainteresowani popularyzacją zupełnie nowych jakości w zakresie nauczania początkowego i edukacji patriotycznej. Podstawowym celem zrealizowania tego projektu było włączenie Muzeum w proces pogłębiania wiedzy na temat wartości, takich jak: niepodległość, szacunek czy patriotyzm oraz promowania nowoczesnych metod nauczania w polskich szkołach. Z drugiej strony, równie ważnym bodźcem dla uruchomienia edukacyjnej strony internetowej dla dzieci było także przełamanie ograniczeń geograficznych i czasowych w relacjach z przyszłą publicznością Muzeum podczas tradycyjnych działań warsztatowych (I i II edycja programu Pies i wilk, czyli o niepodległości dla najmłodszych).

Dzięki możliwościom, jakie daje cyberprzestrzeń, na stronie uruchomionej przez Muzeum każdy użytkownik sieci, bez względu na miejsce zamieszkania czy porę dnia, można skorzystać z nowej oferty. Wystarczy tylko, że wejdzie na edukacyjną stronę internetową, gdzie może obejrzeć film animowany o historii przyjaźni trójki sąsiadów: Elzy, Aniceta i Tadzika, jak również wykorzystać zamieszczone tam aplikacje, które – przygotowane w oparciu o podstawę programową i nowoczesną technologię – pozwalają połączyć zabawę z wprowadzeniem zagadnień z zakresu wychowania patriotycznego i historii Polski. Co istotne, korzystanie ze strony jest bezpłatne, znajdujące się na niej treści są całkowicie bezpieczne, nie zwierają reklam ani linków zewnętrznych odsyłających na niesprawdzone strony internetowe, dziecko może więc nie tylko wziąć udział w lekcji wykorzystującej materiały zamieszczone na stronie, ale także samo poruszać się po zasobach strony.

Drugim programem, który wykorzystał cyberprzestrzeń do zaktywizowania przyszłej publiczności muzeum i tworzenia wokół niego społeczności, stał się jeden z trzech komponentów projektu Barwy Nieobojętne, czyli strona projektu na Facebooku. Profil, utworzony we wrześniu 2012 roku początkowo głównie do obsługi konkursu fotograficznego towarzyszącego warsztatom dla młodzieży, po roku przekształcił się w forum społecznościowe skupiające ponad 1200 fanów zainteresowanych wiedzą na temat symboli narodowych oraz popularyzacją postaw obywatelskich kształtujących współczesne oblicze patriotyzmu. Obecnie wszystkim aktywnościom na stronie towarzyszy także nowa edycja konkursu fotograficznego pt. Wędrówki po Polsce (szczegóły na stronie).

Działania poza środowiskiem wirtualnym

Na zakończenie warto podkreślić, że działania edukacyjne wykorzystujące środowisko Internetu powinny stanowić przede wszystkim narzędzie pozwalające na uruchomienie lub dopełnienie tradycyjnych programów edukacyjnych w taki sposób, aby obszar komunikacji był poszerzany, a muzeum mogło funkcjonować także w przestrzeni otwartej. W żadnej jednak mierze internetowe działania edukacyjne nie powinny ograniczać programów edukacyjnych realizowanych bezpośrednio w muzeum, gdyż to one właśnie odgrywają najistotniejszą rolę w kształtowaniu więzi pomiędzy muzeum a jego publicznością.