Muzeum Gutenberga we Fryburgu w Szwajcarii jest jednym z kilku muzeów w obszarze niemieckojęzycznym Europy poświęconych osobie wynalazcy ruchomej czcionki, a także problematyce druku i przemysłu graficznego (zob. ulotkę o wszystkich tego typu muzeach i pracowniach w Szwajcarii). Historia muzeum jest stosunkowo krótka: na początku ubiegłego wieku stworzono „Gutenbergstube”, czyli coś w rodzaju sali pamięci przy Muzeum Historycznym w Bernie. Muzeum we Fryburgu powstało zaś w 1991 roku – niemal sto lat później – w zabytkowym spichlerzu z 1527 roku.

Wejście do Muzeum Gutenberga we Fryburgu (źródło fot.: www.gutenbergmuseum.ch)

Jest to muzeum drukarstwa, nie mające jednak wiele wspólnego z samym Gutenbergiem, posiadające natomiast różne dawne maszyny drukarskie i liczne cymelia w postaci wczesnych druków (mają także faksymile Biblii Gutenberga wykonane współcześnie w naszym Pelplinie). Nie jest to więc typowe „planszowe” muzeum narracyjne, gdzie nieliczne obiekty bywają wprost przytłoczone planszami informacyjnymi i stricte scenograficznymi aranżacjami.

Pełna nazwa muzeum brzmi – „Muzeum Gutenberga. Szwajcarskie Muzeum Przemysłu Graficznego i Komunikacji”. Wg ulotki, muzeum jest „miejscem informacji i odkrywania. Koncentruje się na historii i technikach druku, technikach graficznych, introligatorstwie, a także komunikacji poprzez język, symbole, obraz i pismo” (ulotka Musées Fribourg Suisse wydana przez agencję „Fribourg tourisme”).

Podstawowym elementem systemu identyfikacji wizualnej Muzeum Gutenberga we Fryburgu jest logotyp i krój pisma. Logotyp jest stylizowaną małą literą „g” (minuskułą) z czterokrotnie mniejszą białą literą „m” (także minuskułą) pełniącą rolę górnego okienka. W razie potrzeby litera „g” może być biała, a litera „m” czarna – i odwrotnie.

Muzeum ma także własny krój pisma (taki sam jak w logotypie). Jest on podobny do popularnego Ariala, rozpowszechnianego razem z systemem Windows. Jest to krój pisma jednoelementowy, bezszeryfowy, proporcjonalny. Zastosowano go np. w napisie na froncie budynku Muzeum, a także na tablicach informacyjnych na ekspozycji. Tablice te są ponumerowane (cyfry są bardzo duże, mają ponad 70 cm wysokości), noszą krótkie, podsumowujące tytuły, pokazują też numer przycisku na urządzeniu audio guide.

Tablica informacyjna na ekspozycji (z czytnikiem Kindle), fot. A. Manicka

Ekspozycja stała jest na tyle charakterystyczna, że zdjęcia z niej stanowią kolejny znak i element rozpoznawczy używany w ulotkach reklamowych. Muzeum Gutenberga jest nastawione na bardzo intensywną edukację na różnych poziomach, przeznaczoną nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych. Ekspozycja stała została tak skonstruowana, aby prowadzić zwiedzających, nie pozwalając na dystrakcje, jednocześnie umożliwiając jednak samodzielną decyzję o ilości wiedzy, jaką widz chce przyswoić. Jest nie za bardzo interaktywna, doskonale zilustrowana i – co ważne – dowcipna. Świadczy o tym fakt, że w charakterze wstępu pojawia się na niej – w muzeum drukarstwa! – czytnik książek elektronicznych Kindle… Charakterystycznym elementem ekspozycji wykorzystywanym – obok logotypu i kroju pisma – do tworzenia marki muzeum, są woskowe figury rzemieślników, naturalnej wielkości, w strojach z epoki, którzy wycinają i odlewają czcionki, drukują z prasy etc. Ich zdjęcia znajdują się we wszystkich możliwych przewodnikach i ulotkach reklamowych, pełniąc także rolę znaku.

Figura odlewnika, fot. A. Manicka

Muzeum Gutenberga we Fryburgu jest utrzymywane przez fundację, chociaż wcześniej jego organizatorem było miasto. Na popularność Muzeum wpływa fakt, że jest położone obok innej wielkiej atrakcji turystycznej – „Espace Jean Tinguely – Niki de Saint Phalle”. Paradoksalnie ten ostatni obiekt nie jest tak dobrze widoczny, jak schowane w głębi, lecz dobrze oznakowane, Muzeum Gutenberga.